(HTV) - Tác phẩm 'Bẫy lừa đảo' đã phơi bày thế giới ngầm nơi Deepfake, website ma và lời hứa 'siêu lợi nhuận' đang đánh cắp niềm tin. Phóng sự không chỉ là lời cảnh báo, mà là bản án cho sự chủ quan của con người thời 4.0.
"Khi công nghệ trở thành 'cánh tay phải' của đời sống, nó cũng là con dao hai lưỡi giăng ra những cạm bẫy tinh vi không ngờ..."
Giữa những tiếng vỗ tay tại Liên hoan Truyền hình toàn quốc lần thứ 42, nhà báo Văn Khánh và ê-kip HTV đứng trên bục nhận giải Vàng với phóng sự "Bẫy lừa đảo" – niềm vui lẫn nỗi trăn trở. Bởi đằng sau giải thưởng danh giá ấy là hành trình 6 tháng lần theo những "mạng nhện" lừa đảo đang bủa vây xã hội.
Từ những đường link Bảo hiểm Xã hội giả mạo in hệt Quốc huy, đến cuộc gọi deepfake giả giọng người thân; từ chiêu trò "đầu tư 200% lợi nhuận" đến mạng lưới tài khoản ngân hàng ma – phóng sự không chỉ phơi bày thủ đoạn tội phạm, mà còn đặt ra câu hỏi nhức nhối rằng: Liệu chúng ta đang dùng công nghệ, hay chính công nghệ đang "dùng" chúng ta?
Phóng sự phơi bày từ những đường link Bảo hiểm Xã hội giả mạo in hệt Quốc huy, đến cuộc gọi deepfake giả giọng người thân
Như lời nhà báo Văn Khánh - Trưởng phòng tin tức, Trung tâm Tin tức Đài Truyền hình TP.HCM chia sẻ: "Mỗi phút phát sóng là một lát cắt đau đớn, nhưng cần thiết để thức tỉnh...". Và đây chính là câu chuyện phía sau những thước phim khiến người coi rùn mình.
Trong thời đại số hóa, tội phạm lừa đảo đã phát triển thành một hệ sinh thái phức tạp với nhiều tầng lớp hoạt động chuyên nghiệp. Phóng sự đã khắc họa rõ nét sự chuyển mình đáng báo động này từ những hình thức lừa đảo truyền thống sang mô hình tinh vi, có tổ chức.
Không còn là những chiêu trò thô sơ, lừa đảo thời 4.0 được tổ chức bài bản với quy trình chặt chẽ: từ khâu thu thập thông tin, xây dựng kịch bản, thiết kế công cụ (website giả, ứng dụng độc hại) đến phân phối "sản phẩm" qua các nền tảng mạng xã hội.
"Chúng tôi quyết định thực hiện phóng sự này khi nhận ra một sự thật đáng sợ: Tội phạm công nghệ đang đi trước chúng ta một bước. Họ tận dụng mọi công cụ số hóa để thao túng niềm tin, trong khi nhiều người vẫn chưa kịp trang bị kiến thức phòng vệ" – Nhà báo Văn Khánh chia sẻ.
Đặc điểm nổi bật nhất của lừa đảo công nghệ hiện đại chính là tính chuyên nghiệp hóa cao độ. Các đường dây hoạt động như những doanh nghiệp thực thụ với bộ máy tổ chức phân cấp rõ ràng. Từ bộ phận nghiên cứu thị trường, thiết kế kịch bản, xây dựng nền tảng công nghệ đến đội ngũ chăm sóc "khách hàng”, tất cả
Một điểm đáng chú ý là sự cá nhân hóa trong các vụ lừa đảo. Thay vì những email hàng loạt dễ nhận biết, nạn nhân ngày nay nhận được những thông điệp được thiết kế riêng, phù hợp với hoàn cảnh cá nhân. Công nghệ big data giúp tội phạm thu thập và phân tích thông tin nạn nhân để tạo ra những cái bẫy "may đo".
Phương thức hoạt động cũng đa dạng hóa đáng kể:
Từ các website giả mạo tinh vi đến ứng dụng di động độc hại
Từ tin nhắn SMS đến các cuộc gọi VoIP được định hướng kỹ lưỡng
Từ chiêu trò tình cảm đến thủ đoạn tài chính phức tạp
Phóng sự "Bẫy lừa đảo" đã phơi bày các cơ chế hoạt động then chốt của tội phạm công nghệ, mỗi loại đều có đặc điểm nhận diện và cách thức gây hại riêng biệt.
Các trang web giả mạo cơ quan nhà nước được thiết kế tinh vi đến mức đánh lừa cả con mắt nhà nghề. Phóng sự ghi lại cảnh đối chiếu một trang Bảo hiểm Xã hội giả với bản gốc: từ độ phân giải logo, mã màu chuẩn đến bố cục menu đều được sao chép nguyên bản. Điểm khác biệt duy nhất - URL có thêm một dấu gạch ngang mà chỉ chuyên gia mới nhận ra. Phóng sự tiết lộ cách chúng tạo ra hệ thống báo lãi ảo: nạn nhân ban đầu được rút tiền mặt để gây tin tưởng, nhưng khi đầu tư lớn sẽ bị khóa tài khoản với lý do "vi phạm điều khoản".
Màn lừa đảo bằng công nghệ Deepfake trong phóng sự khiến nhiều người rùng mình. Chỉ với 30 giây ghi âm, hệ thống AI có thể tạo ra giọng nói giả mạo người thân với âm sắc, ngữ điệu y hệt. Đặc biệt nguy hiểm là khả năng tái hiện cả tiếng thở dài, tiếng ho - những chi tiết tưởng như không thể làm giả.
Nhà báo Văn Khánh cũng nhấn nhấn mạnh: "Hiểu được cách chúng vận hành không phải để hoang mang, mà để nhận ra điểm yếu trong hệ thống lừa đảo này. Mỗi lớp mặt nạ đều có kẽ hở, quan trọng là ta có đủ tỉnh táo để nhận ra không?"
Không phải những thước phim sắc nét hay góc quay nghệ thuật, mà chính sự im lặng mới là thứ ám ảnh nhất trong hành trình thực hiện "Bẫy lừa đảo". 6 tháng ròng rã, ê-kíp đã phải học cách sống chung với hiểm nguy, nơi mỗi bước đi đều là cuộc đối đầu với bóng tối vô hình.
Để tiếp cận thế giới ngầm, mọi kế hoạch đều được tính toán tỉ mỉ. Từ việc tạo lập danh tính giả, xây dựng kịch bản tiếp cận, đến thiết lập hệ thống bảo mật thông tin — mỗi chi tiết đều phải đảm bảo không để lộ dấu vết. Những cuộc gặp gỡ với đối tượng diễn ra như những màn kịch được dàn dựng công phu: từ quán cà phê vắng đến những căn phòng tối không số nhà, nơi tiếng bước chân cũng có thể là mối đe dọa. Việc ghi hình phải thực hiện bằng thiết bị ẩn, góc quay luôn thay đổi để tránh lộ địa điểm. Có những cảnh quay phải làm đi làm lại hàng chục lần vì ánh sáng yếu, nhiễu sóng, hoặc đơn giản là vì đối tượng đột ngột thay đổi địa điểm.
Mỗi bằng chứng thu thập được đều là mảnh ghép nhỏ trong bức tranh lớn. Từ một đường link giả mạo bị rò rỉ, một đoạn hội thoại chớp nhoáng qua điện thoại, đến những giao dịch ngầm được ghi lại — tất cả phải được phân tích, đối chiếu để tìm ra quy luật hoạt động của đường dây.
Khó khăn không chỉ nằm ở việc tiếp cận thông tin, mà còn ở cách bảo vệ nguồn tin. Có những nhân chứng đồng ý hợp tác rồi đột ngột biến mất, những dữ liệu quan trọng bị xóa sạch chỉ sau một đêm, hay những mối đe dọa gián tiếp gửi đến qua email ẩn danh.
6 tháng ròng rã, ê-kíp đã phải học cách sống chung với hiểm nguy, nơi mỗi bước đi đều là cuộc đối đầu với bóng tối vô hình.
Trước khi phóng sự đuoc lên soóng, một câu hỏi lớn được đặt ra: "Liệu có nên che mặt những nhân vật trong phóng sự?" Khoảnh khắc ấy, cả ê-kip hiểu rằng việc bảo vệ nạn nhân quan trọng hơn bất kỳ giải thưởng nào. mà là minh chứng cho đạo đức nghề nghiệp.
Hành trình 6 tháng không kết thúc khi phóng sự lên sóng. Nó mở ra một cuộc chiến mới: chiến đấu với những cái bóng tiếp tục biến hóa, và quan trọng hơn — chiến đấu để không đánh mất niềm tin vào sứ mệnh của nghề báo.
Đằng sau những con số và sự kiện được phơi bày trong phóng sự "Bẫy lừa đảo", có một lớp nghĩa sâu xa hơn mà chỉ những giọt nước mắt mới có thể diễn tả trọn vẹn. Đó không đơn thuần là sự tiếc nuối vật chất, mà là nỗi đau của niềm tin bị phản bội, của những ảo tưởng tan vỡ trong thời đại số hóa.
Trong thế giới mà công nghệ ngày càng tinh vi, sự tỉnh táo phải đi đôi với lòng trắc ẩn và cần cảnh giác với cái xấu, nhưng không được đánh mất niềm tin vào con người. Như cách nhà báo Văn Khánh chia sẻ: "Những giọt nước mắt hôm nay sẽ trở thành bài học quý giá cho ngày mai, nếu chúng ta biết lắng nghe bằng cả trái tim và suy nghĩ bằng cái đầu lạnh". Đó mới chính là giá trị nhân văn sâu sắc nhất mà "Bẫy lừa đảo" mang lại - không chỉ phơi bày sự thật, mà còn chạm đến những góc khuất trong tâm hồn mỗi con người thời hiện đại.
Phóng sự "Bẫy lừa đảo" không chỉ dừng lại ở giải Vàng danh giá, mà còn mở ra một cuộc đối thoại dai dẳng giữa công nghệ và lương tri. Khi những chiếc bẫy được ngụy trang tinh vi hơn dưới lớp vỏ tiện ích số, câu hỏi lớn nhất không phải là "Tội phạm sẽ làm gì tiếp theo?" mà là "Chúng ta đã chuẩn bị gì để không trở thành mắt xích tiếp theo trong chuỗi đau thương ấy?".
Nhà báo Văn Khánh và ê-kíp nhận giải vàng danh giá tại Liên hoan Truyền hình toàn quốc lần thứ 42
Cuộc chiến này sẽ không có hồi kết bởi bóng tối luôn tồn tại song hành cùng ánh sáng. Nhưng như cách ê-kip đã dũng cảm lần theo dấu vết tội phạm, mỗi người cũng có thể trở thành "ngọn đuốc" tự vệ cho chính mình. Bởi trong thời đại mà công nghệ có thể làm giả mọi thứ, sự tỉnh táo và hiểu biết chính là thứ vũ khí duy nhất không thể bị đánh cắp.
Nội dung trong phóng sự nhắc nhở ta rằng đằng sau mỗi thiết bị thông minh, mỗi ứng dụng tiện lợi, luôn tồn tại những cạm bẫy chực chờ. Và chỉ khi nào con người không ngừng nâng cao ý thức, những chiếc bẫy công nghệ kia mới mãi mãi là "lời cảnh báo" chứ không bao giờ trở thành "bản án".
>>> Xin mời quý vị đón xem Thời sự HTV lúc 20 giờ và Chương trình Thế giới 24G lúc 20 giờ 30 phút mỗi ngày trên kênh HTV9