(HTV) - Giải quyết làn sóng bài Do Thái trong các trường đại học Mỹ là một trong những ưu tiên của chính quyền Tổng thống Donald Trump. Tuy nhiên, Harvard chống lại nỗ lực này bằng đơn kiện lên tòa liên bang, được đông đảo các trường khác ủng hộ.
Năm 2024, Harvard là một trong những trường đại học đầu tiên đối mặt với sự giám sát của chính phủ Mỹ, khi để sinh viên và nhân viên trường tổ chức các cuộc biểu tình phản đối chiến sự Gaza và ủng hộ Palestine. Đây trở thành một trong những lĩnh vực mà Tổng thống Donald Trump muốn cải tổ sau khi ông trở lại Nhà Trắng.
Tháng 2/2025, chỉ vài tuần sau khi ông Trump nhậm chức nhiệm kỳ hai, Bộ Tư pháp Mỹ thông báo thành lập Lực lượng đặc nhiệm liên bang chống chủ nghĩa bài Do Thái, ưu tiên xóa bỏ nạn quấy rối bài Do Thái trong khuôn viên trường đại học. Nhóm này thông báo sẽ đến 10 trường đại học, trong đó có Harvard.
Người biểu tình cắm trại trong khuôn viên trường Harvard bày tỏ ủng hộ Palestine tháng 5/2024. Nguồn ảnh: Reuters
Chính quyền Trump cho rằng cách các lãnh đạo Harvard, Columbia và các trường đại học khác xử lý các cuộc biểu tình ủng hộ người Palestine đã vi phạm Mục VI của Đạo luật Dân quyền, trong đó yêu cầu những đơn vị nhận tiền tài trợ liên bang không được phân biệt đối xử dựa trên chủng tộc hoặc quốc tịch.
Đầu tháng 3/2025, chính quyền Trump cảnh báo 60 trường đại học về khả năng bị xử phạt, nếu không có những động thái quyết liệt trong việc kiểm soát lại trật tự.
Ngày 3/4, Đại học Harvard nhận được thư từ nhà chức trách, nêu rõ rằng nguồn tài trợ liên bang của trường sẽ phụ thuộc vào những thay đổi như loại bỏ các chương trình đa dạng và hòa nhập, xem xét lại các chương trình của trường "để giải quyết định kiến", hợp tác với cơ quan thực thi pháp luật và Bộ An ninh Nội địa, bổ nhiệm lãnh đạo để thực hiện các yêu cầu của tổng thống.
Hội đồng thành phố Cambridge nhất trí kêu gọi Harvard bác bỏ yêu cầu của Tổng thống Trump và "sử dụng mọi biện pháp trong khả năng, bao gồm cả quỹ tài trợ của trường, để bảo vệ sự độc lập về học thuật, pháp quyền và nền dân chủ".
Harvard là đại học lâu đời nhất nước Mỹ, có quỹ hiến tặng hơn 53 tỷ USD. Nguồn ảnh: Reuters
Ngày 11/4, Đại học Harvard nhận thêm một bức thư từ chính quyền Trump với hàng loạt yêu cầu nghiêm ngặt hơn, bao gồm việc đóng cửa tất cả các chương trình và sáng kiến về đa dạng, công bằng và hòa nhập, hạn chế việc tiếp nhận sinh viên quốc tế "có thái độ thù địch với các giá trị và thể chế của Mỹ" và sự giám sát của liên bang đối với việc tuyển sinh, tuyển dụng và hệ tư tưởng của sinh viên và nhân viên.
3 ngày sau, Harvard thông báo từ chối thực hiện toàn bộ các yêu cầu. Hiệu trưởng Alan Garber khẳng định: Harvard sẽ không từ bỏ quyền tự chủ hoặc từ các quyền hiến định của mình.
Chỉ vài giờ sau thông báo của Đại học Harvard, chính phủ Mỹ đóng băng khoảng 2,3 tỷ USD tài trợ cho trường này, đe dọa tước quyền miễn thuế và cấm trường được nhận sinh viên quốc tế.
Biểu tình tại Harvard ngày 12/4 phản đối chính phủ can thiệp quá mức. Nguồn ảnh: Reuters
Đến ngày 17/4, Bộ trưởng An ninh Nội địa Mỹ yêu cầu trường cung cấp hồ sơ liên quan đến một số sinh viên người nước ngoài, cũng như một số hoạt động được cho là "bất hợp pháp và có tính chất bạo lực" của những sinh viên này. Nếu không tuân thủ yêu cầu, Đại học Harvard có thể mất quyền tuyển sinh sinh viên quốc tế.
"Harvard là một nỗi hổ thẹn”, Tổng thống Trump nói hôm 17/4. “Họ đang lạm dụng quyền hưởng miễn trừ thuế."
Tổng thống Trump nói Harvard lạm dụng quyền miễn thuế trong họp báo ngày 17/4. Nguồn ảnh: AP
Đến ngày 21/4, Đại học Harvard gửi đơn kiện dài 51 trang lên tòa án liên bang ở thành phố Boston, bang Massachusetts, cáo buộc chính quyền ông Trump vi phạm quyền hiến định của trường khi đóng băng hàng tỷ USD tài trợ cho cơ sở này. Trong đơn kiện, Đại học Harvard cho rằng chính quyền đã dùng nguồn tài trợ liên bang làm đòn bẩy để kiểm soát các quyết định học thuật tại trường.
Khi được hỏi về đơn kiện của Đại học Harvard, thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt tuyên bố chính phủ sẽ phản hồi tại tòa án: “Rất đơn giản. Chúng tôi muốn tất cả các trường đại học nhận tiền tài trợ liên bang phải tuân thủ luật liên bang.”
Cho đến nay, ngoài Harvard, chính quyền Trump đã tạm dừng một số khoản tài trợ cho các trường đại học bao gồm Columbia, Princeton, Cornell, Northwestern và Brown.
Đại học Columbia biểu tình tại New York phản đối áp lực từ chính quyền Trump ngày 24/3. Nguồn ảnh: NYT News Service
Một ngày sau khi Harvard đệ đơn kiện, hơn 220 lãnh đạo giáo dục đại học Mỹ ký tên vào tuyên bố chung lên án chính quyền Tổng thống Trump can thiệp chính trị.
Trong tuyên có tên “Kêu gọi Cách tiếp cận mang tính xây dựng”, các lãnh đạo giáo dục nói rằng họ cởi mở với những cải cách mang tính xây dựng và không phản đối sự giám sát hợp pháp của chính phủ. Tuy nhiên, họ phản đối sự can thiệp không đúng mực của chính phủ vào cuộc sống của những người học tập, sinh sống và làm việc tại các trường đại học.
Các lãnh đạo giáo dục cũng bày tỏ mong muốn được đối thoại mang tính xây dựng với Nhà Trắng để tránh những hành động làm tổn hại đến nghiên cứu và học thuật.
Trong số những người ký tên có hiệu trưởng từ các trường như Princeton, Brown, Harvard, Columbia, Pennsylvania, cũng như lãnh đạo của nhiều trường đại học nghiên cứu lớn như Virginia, Wisconsin-Madison và các trường tư thục quy mô nhỏ hơn.
Nhà Trắng không trả lời yêu cầu bình luận về tuyên bố này.
Căng thẳng hiện nay đặt ra câu hỏi liệu chính quyền Mỹ có thể đi xa đến đâu trong việc tác động tới các cơ sở giáo dục, nhất là một đại học lâu đời và có vị thế như Harvard.
Đến ngày 24/4, các thẩm phán liên bang ở Maryland, New Hampshire và Washington, D.C. ngăn Bộ Giáo dục Mỹ thực hiện lời đe dọa cắt tài trợ những trường công không chấm dứt chương trình về đa dạng, công bằng, hòa nhập. Chính quyền Trump được cho là sẽ kháng cáo.
Vụ kiện của Harvard cũng được dự báo sẽ phải cần đến Tòa án Tối cao phân xử.
Ngoài yêu cầu xóa bỏ nạn quấy rối bài Do Thái trong khuôn viên trường, Chính quyền Trump cũng đang điều tra tạp chí luật Harvard Law Review thuộc Đại học Harvard với cáo buộc có các chính sách mang tính phân biệt đối xử dựa trên chủng tộc. Theo Văn phòng dân quyền của Bộ Giáo dục (ED) và Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Mỹ (HHS), việc lựa chọn thành viên phụ trách tạp chí và bài viết có thể vi phạm Mục VI Đạo luật Dân quyền năm 1964 của Mỹ.
>>> Xin mời quý vị đón xem Thời sự HTV lúc 20 giờ và Chương trình Thế giới 24G lúc 20 giờ 30 phút mỗi ngày trên kênh HTV9