Với hy vọng truyền đạt tình yêu cội nguồn cho cộng đồng, nhất là thế hệ trẻ, nhà văn, nhà giáo, Tiến sĩ văn học Nguyễn Quang Cương đã dành gần 50 năm để sưu tầm, tích góp những hiện vật, tài liệu quý hiếm theo dòng lịch sử nước Việt.
Năm 2004, đã đầu tư xây dựng nhà khuyến học tư nhân Hoa Cương tại xã Bình An, huyện Lộc Hà, được trang bị hàng ngàn đầu sách các loại. Với ông, đây là nơi ươm mầm và chắp cánh cho những giấc mơ tri thức bay xa.
Bên cạnh đó, trong lòng ông luôn đau đáu giấc mơ về việc có thể xây dựng một bảo tàng tư nhân để lưu giữ những giá trị văn hóa, lịch sử quý giá của dân tộc. Nơi đó sẽ giáo dục tình yêu cội nguồn, truyền thống thông qua các hiện vật trưng bày.
Từ ước mơ đó, gần 50 năm qua, ông đã lặn lội tìm tòi, sưu tập, thu mua, lưu giữ các hiện vật của người Việt qua từng giai đoạn thăng trầm khác nhau của lịch sử. Đến tháng 11 năm 2020, Tiến sĩ Nguyễn Quang Cương đã tổ chức khánh thành Bảo tàng Hoa Cương tại huyện Lộc Hà (Hà Tĩnh). Đây là bảo tàng tư nhân đầu tiên của tỉnh được cấp phép hoạt động, và là một trong những bảo tàng có quy mô lớn nhất các tỉnh khu vực Bắc Trung bộ.
Bảo tàng giới thiệu hơn 4.000 hiện vật, 3.700 tài liệu, sách, hình ảnh, bút tích quý hiếm theo 13 chủ đề, bao quát nhiều mặt đời sống người Việt từ xưa đến nay. Những hiện vật được trưng bày, cổ xưa nhất là khối mộc hóa thạch 300 triệu năm, bộ dụng cụ bằng đá có niên đại hơn 4.000 năm cùng hàng nghìn hiện vật cổ từ thời Lý, Trần, Lê...
Đặc biệt, Bảo tàng Hoa Cương còn có riêng một không gian trưng bày những hiện vật về biển đảo Việt Nam với biểu tượng Hoàng Sa, Trường Sa cùng những dụng cụ ngư nghiệp truyền thống nhằm tác động trực quan, vun đắp thêm ý thức giữ gìn biển đảo trong cộng đồng.
Có thể nói, Bảo tàng Hoa Cương là bảo tàng tư nhân đầu tiên của tỉnh Hà Tĩnh với quy mô đồ sộ, được sưu tầm bởi một nhà giáo về hưu giàu tâm huyết với quê hương. Mỗi hiện vật ở Bảo tàng Hoa Cương là một giá trị văn hóa to lớn không thể đong đếm bằng vật chất. "Tôi luôn tâm niệm việc xây dựng Bảo tàng trên quê hương mình để vừa lưu giữ những truyền thống của người Việt, vừa giáo dục thế hệ sau nhớ đến cội nguồn thông qua trực quan hiện vật". - Tiến sĩ Nguyễn Quang Cương chia sẻ.
Đón xem Tạp chí Văn nghệ - phát sóng lúc 8g20 Chủ Nhật trên HTV7.