"Cô Nhíp" (1976) và "Mùa gió chướng" (1978) là hai trong các phim miền Nam những năm sau giải phóng. Hai bộ phim này đều gắn liền với những dấu mốc đầu tiên đầy thú vị, xoay quanh những người nghệ sĩ tài hoa và hành trình cống hiến đáng quý của họ.
Đài Truyền hình TP.HCM và "đêm huyền diệu" 1/5/1975
Tổng Đạo diễn Lâm Mộc Khôn (đứng trước máy quay) của buổi phát sóng đầu tiên, đồng chí Lê Minh Hiền – Trưởng Ban quân quản Đài Truyền hình TP.HCM đích thân bấm nút phát sóng
Ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước 30/4/1975 là một sự kiện trọng đại của dân tộc. Thật khó có thể hình dung được, chỉ sau một đêm Sài Gòn (TP.HCM) không có truyền hình, vào 1/5/1975, người dân đã có thể xem được sóng của Đài Truyền hình Sài Gòn Giải phóng - Tiếng nói của Nhân dân Sài Gòn - Gia Định (Đài Truyền hình TP.HCM).
Buổi phát sóng đầu tiên đó có lẽ vẫn còn in sâu trong ký ức nhiều thế hệ. Giọng nói của phát thanh viên Hồ Mỹ Hạnh và Nguyễn Hữu Phước cùng những thông báo của Ủy ban Quân quản TP, thông báo lịch phát hình của Đài; phóng sự "Sài Gòn ngày đầu giải phóng"; các chương trình văn nghệ... tất cả đã tạo nên một dấu ấn đặc biệt, như nhạc sĩ Vĩnh Lai nói, đó quả là "một đêm huyền diệu".
Nhà báo Trương Nghĩa Tiến tác nghiệp trước Dinh Độc Lập trong sáng 1/5/1975 (Ảnh do cố NSND Phạm Khắc chụp)
"Đêm huyền diệu" ấy thực sự là một điều kỳ diệu, là điều hiếm có đối với những người làm phát thanh truyền hình.
Đó là thành quả của một quá trình dài chuẩn bị trước đó cho lực lượng nhân sự với đoàn cán bộ được cử đi học về truyền hình ở Cuba, ở các nước khối XHCN, ở Pháp.
Đó là thành quả từ nỗ lực của mọi vị trí công tác ở nhiều khâu, từ máy móc thiết bị, từ công nghệ kỹ thuật đến quá trình ghi hình các thước phim, từ cách thể hiện trong từng nội dung đến cả nguồn điện để có thể phát hình.
Đó là thành quả từ cái bắt tay giàu ý nghĩa của đội ngũ cán bộ chiến sĩ với nguồn nhân lực của Sài Gòn, của những người giàu nhiệt tâm và háo hức với nghề, để cùng nhau làm truyền hình cách mạng.
Đạo diễn Khương Mễ (trái), cô Nhíp và chú Lý Huỳnh (vai Đại tá Hoàng, đối trọng của cô Nhíp)
"Cô Nhíp" - Phim truyện đầu tiên của HTV
Trong bối cảnh đặc biệt đó, "Cô Nhíp" (1976) của đạo diễn Khương Mễ xuất hiện và trở thành bộ phim mang nhiều dấu ấn.
Đây là cuốn phim đầu tiên của điện ảnh cách mạng miền Nam Việt Nam ra mắt sau năm 1975; là phim truyện đầu tiên HTV làm ra; không được phát trên sóng truyền hình mà qua hệ thống phân phối phim toàn quốc; được dịch và chiếu trên sóng truyền hình của Liên Xô (cũ), Cộng hòa Tiệp Khắc (cũ); được Trung Quốc mua bản quyền phát sóng.
Nhắc đến "Cô Nhíp", không thể không nhớ đến đạo diễn Khương Mễ, tác giả kịch bản Nguyễn Trí Việt, nhà báo Đậu Ngọc Đản với bức ảnh truyền cảm hứng cho bộ phim, và các diễn viên Cao Thị Nhíp, Lý Huỳnh, Thùy Liên, Mộng Tuyền...
NSƯT Thuỳ Liên kể về đạo diễn Khương Mễ và vai diễn của bà trong "Cô Nhíp"
Bên cạnh việc đạt nhiều thành tựu và gặt hái được các giải thưởng ở góc độ chuyên môn nghệ thuật, "Cô Nhíp" còn là minh chứng cho khao khát được cống hiến của thế hệ vàng làm phim đầy tâm huyết. Dù buổi đầu của truyền hình giải phóng còn ít nhân lực, thiết bị kĩ thuật thô sơ, công nghệ lạc hậu... nhưng sự ra đời của bộ phim đã cho thấy sự nhiệt tâm và tinh thần dấn thân của những người làm báo, những người yêu phim ảnh.
Tự thân "Cô Nhíp" cũng trở thành một trong những nguồn cảm hứng cho những người làm phim, làm truyền hình sau này. Cũng vì lẽ đó mà đến hẹn lại lên, những câu chuyện xoay quanh bộ phim "Cô Nhíp" đã, đang và sẽ còn được nhiều thế hệ làm phim nhắc tới như một điểm sáng đầy tự hào!
"Mùa gió chướng" - Dấu ấn mở đầu cho một thế hệ tài hoa
Nhắc tới "Mùa gió chướng" (1978), hẳn khán giả nhiều thế hệ sẽ nghĩ ngay đến những gương mặt tài hoa mà giờ đã thành người thiên cổ. Phim là dự án đầu tay của cố đạo diễn - NSND Nguyễn Hồng Sến; cố nhà văn - nhà biên kịch Nguyễn Quang Sáng, người gắn liền tên tuổi với nhiều phim "kinh điển của điện ảnh Việt". Phim còn có sự tham gia của nhà quay phim tài ba - cố NSND Đường Tuấn Ba.
"Mùa gió chướng" ra mắt rất thành công và đoạt được bốn giải tại Liên hoan phim Việt Nam năm 1980, trong đó có Phim truyện nhựa xuất sắc, Quay phim xuất sắc. Bộ ba đạo diễn - biên kịch - quay phim này sau đó đã tiếp tục "làm mưa làm gió" nền điện ảnh Việt với "Cánh đồng hoang" (1979). Đây là phim truyện duy nhất tính đến nay của điện ảnh Việt Nam giành giải thưởng cao nhất tại một Liên hoan phim quốc tế hàng đầu thế giới - Huy chương vàng LHP Mát-xcơ-va 1981.
NSƯT Thuỳ Liên kể về đạo diễn Hồng Sến, biên kịch Quang Sáng, quay phim Tuấn Ba
Bên cạnh đó, "Mùa gió chướng" còn là bộ phim đầu tiên NSƯT Thuỳ Liên đảm nhận vai chính, và nhân vật Sáu Linh đã giúp cô trở thành nữ diễn viên miền Nam đầu tiên đạt giải Nữ diễn viên xuất sắc Liên hoan phim Việt Nam năm 1980.
Cùng với NSƯT Thuỳ Liên, phim còn hội tụ những gương mặt rất thân thuộc của một thế hệ diễn viên đi cùng năm tháng: cố NSND Lý Huỳnh (cũng góp mặt trong "Cô Nhíp", đoạt Nam diễn viên xuất sắc nhất với vai Hai Lúa trong "Vùng gió xoáy"), cố NSND Lâm Tới (đoạt giải Nam diễn viên chính xuất sắc với vai Ba Đô trong "Cánh đồng hoang"), Thuý An (sau này là nữ chính của "Cánh đồng hoang", "Ván bài lật ngửa", "Biệt động Sài Gòn")...
<
Xem phim "Mùa gió chướng", khán giả rung động trước tình yêu tinh khôi vừa chớm nở của anh Châu và Bé Ba; đau xé lòng trước những bi thương khi anh Châu hy sinh; thổn thức xót xa cho những thân phận nhỏ bé của người dân quyết không khuất phục dù bị quân thù giày xéo; tràn đầy hy vọng khi chứng kiến sự kiên trung, bản lĩnh vững vàng của chị Sáu Linh cùng các chiến sĩ...
Những xúc cảm mãnh liệt ấy đến từ diễn xuất chân thực và tinh tế của các diễn viên, từ những hình ảnh mang đậm tính điện ảnh, từ câu chuyện lưu giữ giá trị của thời đại anh hùng... Bộ phim không chỉ để lại ý nghĩa cho thế hệ sau mà còn là dấu ấn không thể phai nhòa của một thế hệ tài hoa, cống hiến hết mình vì nghệ thuật.
