Trước thực tế, Chính phủ Trung Quốc cấm nhập khẩu 24 loại phế liệu, hàng phế liệu tồn cảng tại Hải Phòng và Cát Lái có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường, Hiệp hội Nhựa Việt Nam vừa tổ chức Họp báo thông tin về việc này.
Vào đầu tháng 8/2018 vừa qua, để tăng cường quản lý phế liệu nhập khẩu vào Việt Nam, không để Việt Nam trở thành bãi thải ảnh hưởng tới môi trường, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã giao Bộ Tài nguyên và Môi trường thanh tra toàn diện việc cấp phép nhập khẩu phế liệu; rà soát toàn bộ giấy phép nhập khẩu phế liệu còn hạn ngạch, không cấp phép mới nhập khẩu phế liệu đối với hoạt động ủy thác nhập khẩu, chỉ cấp phép cho doanh nghiệp chứng minh được năng lực sử dụng phế liệu để làm nguyên liệu sản xuất.
Và hiện nay Bộ Công an cũng đang điều tra, truy tố một số vụ vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường do nhập phế liệu trái phép vào Việt Nam.
Theo đánh giá của các cơ quan chức năng thì các địa phương như TP.HCM, Hải Phòng, Bà Rịa - Vũng Tàu với các cảng biển có số lượng lớn phế liệu nhập khẩu tồn đọng.
Tại buổi trao đổi với chủ đề "Tái chế nhựa phế liệu, cơ hội cho ngành nhựa Việt Nam" sáng 14/8 ở TP.HCM, nhiều doanh nghiệp thành viên Hiệp hội Nhựa Việt Nam (VPA) cho biết họ đang rơi vào cảnh điêu đứng, thậm chí có thể phá sản do hàng ngàn container nhựa phế liệu là nguyên liệu đầu vào cho sản xuất còn nằm ở cảng không biết đến khi nào.
Ông Hồ Đức Lam, Chủ tịch Hiệp hội Nhựa Việt Nam cho biết, kể từ ngày 01/01/2018, Trung Quốc ban hành lệnh cấm nhập 24 loại phế liệu thì lượng nhựa phế liệu nhập vào Việt Nam sáu tháng đầu năm 2018 tăng gấp đôi so với năm 2017. Năm 2017 tổng lượng nhựa phế liệu nhập khẩu vào Việt Nam khoảng 90.000 tấn. Lượng tồn tại Tân Cảng Sài Gòn tính đến 26/06 là 70.000 tấn.
Lý giải việc tồn đọng này, ngành Nhựa cho rằng là do thay đổi quản lý cấp phép nhập khẩu của Bộ TN&MT, hàng tồn do quy chuẩn QCVN 32 - Bộ TN&MT, do các văn bản quản lý mới của Tổng Cục Hải quan, do các cảng không làm được thủ tục thông quan mặt hàng nhựa đã qua sử dụng như trước đây, do phí lưu container quá cao, do tồn các mặt hàng khác tích tụ từ nhiều năm trước, và do quản lý cảng biển.
Theo các DN, rào cản lớn nhất là QCVN 32 của Bộ Tài nguyên - Môi trường. "Hai tiêu chí của QCVN 32 là nhựa phế liệu phải sạch và tạp chất không quá 2%. Sạch là một khái niệm ước lệ khó đo đếm. Con số 2% là con số đánh đố bởi, thực chất khó có thể tách tạp chất trong lô hàng ra để cân đo 1% hay 2% hoặc 3%”, PGS Đinh Xuân Thắng - Giám đốc Trung tâm nghiên cứu và ứng dụng môi trường Hoa Lư nói.
Ngoài ra, các DN nhựa cũng “chật vật” với công văn số 4202 do Tổng cục Hải quan ban hành ngày 17/7. VPA nêu ví dụ hàng đã qua sử dụng vẫn còn công năng sử dụng như bao tải cẩu bằng nhựa (bao một tấn), màng nhựa là mặt hàng sạch đẹp, đã được phân loại đồng nhất, sử dụng trong việc đóng gói và làm màng phủ trong nông nghiệp. Mặt hàng không nằm trong danh mục cấm nhập khẩu của Bộ Công Thương, doanh nghiệp được quyền kinh doanh. Thực tế DN vẫn nhập khẩu và kinh doanh mặt hàng này trong những năm qua. Nhưng theo văn bản số 4202 của Tổng cục Hải quan, hải quan các cảng không thể tiếp tục thông quan được các mặt hàng này.
Theo ông Trần Vũ Lê, Giám đốc Công ty TNHH Nhựa Lê Trần, năm 2018 công ty ông dự kiến xuất khẩu 30 triệu USD sản phẩm nhựa. Hợp đồng đã ký cho cả năm, nếu tình hình thiếu hụt nhựa tái chế làm nguyên liệu sản xuất kéo dài, công ty có khả năng phải đền hợp đồng. Nếu thay thế nhựa tái chế bằng nhựa "xịn" sẽ lỗ khoảng 10 triệu USD trong năm nay.
Theo các DN, hiện có gần 5.000 container phế liệu nhựa đang tồn ở cảng, chỉ tính riêng chi phí lưu container mà họ phải trả cho các công ty vận chuyển đã lên đến 50-100 USD/ngày. Mỗi container chứa khoảng 10.000 USD sản phẩm, nếu tính thời gian hàng bị ách lại cảng 2-3 tháng nay thì chi phí lưu container đã cao hơn giá trị hàng hóa. Cộng gộp lại, thiệt hại do việc ách tắc này cực kỳ lớn.
Chủ tịch VPA, ông Hồ Đức Lam cho biết, phản ứng dây chuyền đánh vào ngành nhựa hiện nay là một số ngân hàng đã ngừng giải ngân cho vay vốn vì họ sợ doanh nghiệp không rút được hàng nhập khẩu, xây dựng nhà máy xong lại không được cấp phép nhập khẩu nguyên liệu nên không sản xuất được.
Chủ tịch Hiệp hội Nhựa Việt Nam cũng khẳng định, ngành nhựa là một trong những ngành năng động và tăng trưởng cao nhất Việt Nam. Trong 10 năm qua, với mức tăng trưởng 15-20% năm nhưng phải nhập khẩu đến 80% lượng nguyên liệu. Năm 2017 ngành nhựa nhập khẩu 4,9 triệu tấn hạt nhựa, tổng kim ngạch nhập khẩu hạt nhựa và sản phẩm nhựa là 12,68 tỷ USD, kim ngạch xuất khẩu 2.5 tỷ USD.
Năm 2017, Việt Nam xuất khẩu 477 nghìn tấn nhựa, trong đó xuất khẩu đi Trung Quốc chiếm 50% tỷ trọng, tăng 99,87% về lượng so với năm 2016. VAP cho rằng, việc Trung Quốc ngừng nhập khẩu nhựa tái chế sẽ buộc các doanh nghiệp của họ phải nhập hạt nhựa tái sinh để phục vụ sản xuất, đây là cơ hội chưa từng có cho ngành nhựa Việt Nam.
Đại diện này còn khẳng định, thời điểm này là cơ hội trăm năm mới có một lần của ngành nhựa và có thể trở thành một trong những ngành đứng đầu nền kinh tế, với trị giá hàng trăm tỷ USD trong 10 năm tới.
Ngành Nhựa cũng kiến nghị, Chính Phủ cần hỗ trợ ổn định cho việc nhập khẩu nhựa phế liệu để các doanh nghiệp có nguồn nguyên liệu giá thành thấp. Hiện các đối tác có công nghệ tái chế nhựa phế liệu tiên tiến như EU, Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc đang chờ đợi để hợp tác với các doanh nghiệp Việt Nam và, hàng nghìn nhà đầu tư trong nước và nước ngoài sẽ đầu tư nhà máy sản xuất các sản phẩm nhựa thành phẩm và nhựa kỹ thuật cao tại Việt Nam, tạo điều kiện phát triển ngành công nghiệp phụ trợ trong nước lớn mạnh.
Đại diện ngành nhựa cũng kiến nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường thay đổi phương pháp quản lý sao cho tạo điều kiện cho doanh nghiệp nhập khẩu hầu hết các loại nhựa có thể tái chế. Bộ Tài chính cần cho thông quan các container hàng nhựa đã qua sử dụng đang tồn tại các cảng biển, cho nâng luồng kiểm tra xác suất để giám sát chặt chẽ mặt hàng nhựa tái chế và hàng đã qua sử dụng.
VPA đồng tình với Bộ Tài nguyên và Môi trường và Tổng cục Hải quan khi xử lý nghiêm các container hàng phế liệu nhập sai quy định và làm rõ trách nhiệm những sai phạm. Tuy nhiên, về tổng thể đại diện ngành nhựa kiến nghị Nhà nước cần có chính sách quản lý phù hợp và rõ ràng hơn hơn để ngành nhựa có thể phát triển trong tương lai.