Tin giả, thuyết âm mưu nhìn từ câu chuyện “vi-rút Vũ Hán”

Nội dung thông tin ấy được công bố dưới hình thức một bức thư trên Tạp chí y khoa uy tín nhất thế giới, tạp chí The Lancet, cũng khẳng định rằng vi-rút gây dịch bệnh viêm phổi cấp COVID-19 có nguồn gốc từ động vật hoang dã. 

Không có ai là người Trung Quốc

Toàn văn bức thư như sau: “Chúng tôi, các nhà khoa học về y tế công cộng đã theo dõi sát sao sự xuất hiện của căn bệnh gây ra bởi vi-rút Corona chủng mới năm 2019 (COVID-19) và rất quan tâm về tác động của nó đối với vấn đề sức khỏe và phúc lợi toàn cầu. Chúng tôi đã theo dõi các nhà khoa học, các chuyên gia y tế công cộng và chuyên gia y tế Trung Quốc, đặc biệt, họ đã làm việc siêng năng và hiệu quả để nhanh chóng xác định mầm bệnh gây ra ổ dịch này, đưa ra các biện pháp quan trọng để giảm tác động của nó và chia sẻ kết quả nghiên cứu một cách minh bạch với cộng đồng y tế toàn cầu. Nỗ lực này rất đáng chú ý.

Bản Tuyên bố của 27 nhà khoa học quốc tế đăng trên tạp chí The Lancet online

Chúng tôi đồng ký kết tuyên bố này để đoàn kết với tất cả các nhà khoa học và chuyên gia y tế ở Trung Quốc, những người tiếp tục cứu sống và bảo vệ sức khỏe toàn cầu trong thử thách bùng phát COVID-19. Tất cả chúng ta đều ở trong đó, cùng với các đối tác Trung Quốc là những người đi đầu, chống lại mối đe dọa vi rút chủng mới này.

Việc chia sẻ dữ liệu nhanh chóng, công khai và minh bạch về ổ dịch này hiện đang bị đe dọa bởi những tin đồn và thông tin sai lệch xung quanh nguồn gốc của nó. Chúng tôi đứng cùng nhau để lên án mạnh mẽ các thuyết âm mưu cho rằng COVID-19 không có nguồn gốc tự nhiên. Các nhà khoa học từ nhiều quốc gia đã công bố và phân tích bộ gen của SARS-CoV-2 và họ kết luận một cách áp đảo rằng vi-rút Corona này có nguồn gốc từ động vật hoang dã, cũng như có rất nhiều mầm bệnh mới nổi khác. Điều này còn được hỗ trợ thêm bởi một lá thư từ các chủ tịch của Viện Hàn lâm Khoa học, Kỹ thuật và Y học Quốc gia Hoa Kỳ dựa trên các cộng đồng khoa học mà họ đại diện. Các thuyết âm mưu không làm gì khác ngoài việc tạo ra sự sợ hãi, tin đồn và định kiến gây nguy hiểm cho sự hợp tác toàn cầu của chúng ta trong cuộc chiến chống lại vi rút này. Chúng tôi ủng hộ lời kêu gọi của Tổng giám đốc WHO để thúc đẩy bằng chứng khoa học và thống nhất về thông tin sai lệch và đồn đoán. Chúng tôi muốn bạn, các chuyên gia khoa học và y tế của Trung Quốc, biết rằng chúng tôi sát cánh cùng bạn trong cuộc chiến chống lại vi-rút này.

Chúng tôi mời những người khác cùng tham gia hỗ trợ các nhà khoa học, chuyên gia y tế công cộng và chuyên gia y tế của Vũ Hán và trên khắp Trung Quốc. Đứng với các đồng nghiệp của chúng tôi trên tiền tuyến!

Chúng tôi cùng đồng lòng bày tỏ quan điểm. Để thêm hỗ trợ của bạn cho tuyên bố này, chúng tôi cùng ký tên trực tuyến. Chúng tôi tuyên bố không có lợi ích cạnh tranh về tuyên bố này.”

Đây là tuyên bố có tính chất khoa học trên The Lancet, tạp chí y khoa lâu đời nhất, chất lượng tốt nhất thế giới, uy tín nhất trên thế giới. Cần phải nói thêm một chi tiết: 27 nhà khoa học ký tên trong tuyên bố này đến từ 8 quốc gia nhưng không có ai là người Trung Quốc.

Cần phải đấu tranh với các hình thức tin giả, thuyết âm mưu

Từ khi dịch viêm phổi cấp COVID-19 bùng lên ở Trung Quốc, câu chuyện mang đầy màu sắc thuyết âm mưu cho rằng virus Corona chủng mới bị lọt khỏi phòng thí nghiệm ở Vũ Hán trong một vụ tai nạn. Nhiều tờ báo uy tín trên thế giới còn đưa ra giả thuyết rằng virus Corona chủng mới là một loại vũ khí sinh học do Trung Quốc phát triển. Dù sau đó hàng loạt chuyên gia hàng đầu thế giới đã bác bỏ thuyết này, nhưng thông tin gây tò mò này ngày càng được “chế tác” âm mưu hơn nhiều.

Và từ một số phát biểu trên các kênh truyền hình nước ngoài của một số người, nhiều trang báo và thành viên mạng xã hội tiếng Việt khai thác lại.

Từ ảnh chụp thực tế vi rút COVID-19, các nhà khoa học khẳng định nó không thể là vi rút “nhân tạo”

Gần đây, có nhiều bài viết dạng: Chính phủ Nga chính thức công bố: Virus viêm phổi Vũ Hán là “nhân tạo”, biến thể đa dạng và không thể chữa khỏi; Chính phủ Mỹ cho rằng virus Corona xuất phát từ phòng thí nghiệm… xuất hiện trên mạng internet. Cần phải nói ngay rằng đây là những trang tin tức giả. Tên miền của những trang này thoạt nhìn tưởng là trang báo nhưng đó thực chất là các blog cá nhân ngụy trang báo điện tử: ví dụ: qdndvn.net ; chinhtrivietnam.org.

Nhiều người là trí thức trong đó có cả những nhà báo tên tuổi, những bác sĩ từng tốt nghiệp nội trú cũng dẫn đường link các bài viết này lại trên facebook, kéo theo sự hiểu lầm của khá đông người đọc bình thường khác. Mặc dù cũng có khá nhiều comment cảnh báo rằng giới khoa học quốc tế cũng đã có hàng loạt nghiên cứu, phân tích trình tự bộ gen của SARS-CoV-2 và khẳng định không có chứng cớ nào về sự can thiệp của con người vào bộ gen ấy. Đây là tin giả. Nhưng những thông tin giả này vẫn cứ tràn lan.

Cần thấy rằng lan truyền tin giả dạng thuyết âm mưu kiểu vi-rút Vũ Hán "xổng chuồng" cũng là hành vi vi phạm pháp luật không kém gì tạo ra tin giả! Cho nên từng thành viên mạng xã hội cần phải tỉnh táo, khi chưa bản lĩnh để đấu tranh với tin giả, đừng nên chia sẻ tin giả.

Cách nhận biết các trang tin giả

Một trong những điều mà chúng ta cần ghi nhờ là tất cả các tờ báo chính thống ở Việt Nam, các trang web chính thức ở Việt Nam trong tên miền đều phải có .vn (trừ tên miền báo điện tử VNExpress.net do đặc điểm lịch sử).

Khi thấy một thông tin trên mạng mình nghi ngờ, chúng ta cần phân biệt thông tin ấy từ nguồn nào trên trang tiếng Việt: báo chí chính thống, website doanh nghiệp, hay các trang blog mạo danh báo chí... Một thao tác các bạn cần làm để phân biệt là kéo xuống chân trang, nếu thấy dòng Giấy phép Số xyz/GP-BTTTT do Bộ Thông tin và Truyền thông cấp ngày… tháng… năm…, nghĩa là trang thông tin điện tử ấy được Bộ Thông tin Truyền thông quản lý và cấp giấy phép. Với website thông tin, bạn cũng kéo xuống chân trang, sẽ thấy dòng Giấy phép Số xyz/GP-TTĐT do Sở Thông tin và Truyền thông tỉnh thành ABC cấp ngày… tháng… năm. Nghĩa là trang tin điện tử, website được Sở Thông tin và Truyền thông quản lý và cấp phép. 

Đây là một trang blog làm giả trang báo lấy tên là Chính trị Việt Nam với tên miền là chinhtrivietnam.org có gắn quốc huy vào trang chủ nhưng chuyên đăng tin giả. Trong ảnh là bài viết mang thuyết âm mưu về vi rút COVID-19 đăng trên blog này gây hoang mang

Để biết rõ là trang mạo danh, cũng bằng cách kéo xuống chân trang, không thấy ghi giấy phép; đây là các trang mạng xã hội ví dụ như Blog các loại đã bị hack code để làm lại hình thức giao diện, giống hệt như báo chí. Các trang này thường đăng tải tin giả, nhằm mục đích câu view, từ đó tăng hạng traffic rank để kiếm tiền từ nhà mạng.

Với các trang nước ngoài, kiểm tra một thông tin xem có phải là tin giả, hay giá trị của thông tin đó đến đâu, đòi hỏi người đọc phải biết sử dụng nhiều bộ lọc hơn. Ví dụ như thông tin đó có phải là các hãng tin quốc tế có uy tín hay không, người viết hay người phát ngôn có phải là nhân vật có uy tín hay không, dựa vào các chỉ số như hệ số trích dẫn, H-index, if, im… hoặc sử dụng các công cụ phát hiện và loại trừ tin giả.