TP.HCM phát triển đa cực, xanh, thông minh và đảm bảo môi trường bền vững

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng và Chủ tịch UBND TP.HCM Phan Văn Mãi đồng chủ trì Hội thảo sáng 28/2.

Đó là khẳng định của GS.TS, Kiến trúc sư Trần Trọng Hanh tại Hội thảo tham vấn quy hoạch TP.HCM thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 ngày 28/2.

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng và Chủ tịch UBND TP.HCM Phan Văn Mãi đồng chủ trì Hội thảo. Hội thảo được kết nối trực tuyến với lãnh đạo TP.HCM, lãnh đạo các sở, ban, ngành của Thành phố. 

TIỀM NĂNG, CÁC ĐỘT PHÁ, SÁNG TẠO CHƯA ĐƯỢC KHAI THÁC HIỆU QUẢ

Phát biểu chủ trì Hội thảo, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh đến các tiềm năng, lợi thế, các điểm nghẽn phát triển và gợi mở các nội dung để các đại biểu tập trung thảo luận nhằm giúp Thành phố xây dựng bản quy hoạch chất lượng cao nhất, tạo cơ hội để phát triển trong giai đoạn tới.

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng đánh giá cao sự chỉ đạo của lãnh đạo TP.HCM trong công tác lập quy hoạch, là cơ hội cho Thành phố trong giai đoạn phát triển tới đây. Hiện các cơ sở pháp lý, cơ sở chính trị cũng như các quy hoạch cơ bản đã hoàn thành; các nghị quyết về phát triển vùng Đông Nam Bộ, Nghị quyết về phát triển TP.HCM, quy hoạch tổng thể quốc gia, quy hoạch vùng, các quy hoạch ngành... là cơ sở để Thành phố khi xây dựng quy hoạch có thể tích hợp, lồng ghép tạo không gian, động lực và những giá trị mới.

TP.HCM là đô thị đặc biệt, cửa ngõ quan trọng kết nối vùng Đông Nam Bộ cũng như vùng Đồng bằng sông Cửu Long và với khu vực, thế giới; là trung tâm lớn kinh tế hàng đầu của cả nước cả về kinh tế, văn hóa, giáo dục, đào tạo, khoa học công nghệ; là đầu tàu, động lực có sức lan tỏa lớn cho vùng cả nước.

Tuy nhiên, trong thời gian vừa qua, phát triển của Thành phố đang đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức, cụ thể: tiềm năng, thế mạnh, các đột phá, sáng tạo chưa được khai thác một cách hiệu quả, chưa tương xứng với tiềm năng, lợi thế, kỳ vọng vượt trội, vai trò đầu tàu, động lực dẫn dắt với cả vùng và cả nước đang có chiều hướng suy giảm.

Bên cạnh đó, mô hình tăng trưởng và cơ cấu kinh tế chậm thay đổi, chất lượng tăng trưởng và năng suất lao động vào tăng trưởng của Thành phố thấp hơn trung bình cả nước; tỷ trọng công nghiệp trong cơ cấu kinh tế giảm dần; cơ cấu nội bộ của ngành công nghiệp còn lạc hậu, dựa nhiều vào ngành thâm hụt lao động, dịch vụ chủ yếu dựa vào thương mại, vận tải, các ngành có giá trị gia tăng cao như tài chính, y tế, giáo dục, du lịch chưa đóng được vai trò chủ đạo.

Bên cạnh đó, tổ chức không gian phát triển còn nhiều bất cập, chưa tạo lợi thế phát triển nhanh và bền vững; nhiều hạ tầng và không gian phát triển khu công nghiệp còn hạn chế; việc thu hút đầu tư và liên kết nội vùng, liên vùng giữa Thành phố với các địa phương trong vùng Đông Nam Bộ, vùng Đồng bằng sông Cửu Long và các vùng kinh tế khác của cả nước còn nhiều bất cập, hạn chế; chưa khai thác hết tiềm năng, thế mạnh, nội lực của các địa phương. Từ đó, tính dẫn dắt và lan tỏa của trung tâm kinh tế lớn, hàng đầu của cả nước đối với các địa phương và các vùng xung quanh chưa tương xứng với tiềm năng, lợi thế và kỳ vọng. Lợi thế cửa ngõ quốc tế của Thành phố sẽ suy giảm dần.

Kết cấu hạ tầng đô thị đang quá tải so với phát triển nhanh của dân số, chậm phát triển các hạ tầng khu đô thị, đặc biệt là hạ tầng ngầm dẫn đến đời sống của người dân đô thị chưa cao; trong đó các vấn đề về tắc nghẽn giao thông, ô nhiễm, ngập úng ngày càng gia tăng trong bối cảnh tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu. Công tác quy hoạch và thực hiện quy hoạch đô thị còn nhiều hạn chế, cấu trúc không gian đô thị chưa phù hợp với đô thị lớn và siêu thành phố trong tương lai, chưa khai thác hết tiềm năng, lợi thế của khu đô thị ven sông, hướng biển.

Nêu rõ những đặc thù của TP.HCM, một đô thị hết sức đặc biệt, tuy chỉ chiếm 0,6% diện tích cả nước, nhưng đóng góp gần 20% GDP, 25% thu ngân sách… Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh, TP.HCM đang phải đối diện nhiều khó khăn: tiềm năng thế mạnh chưa được khai thác hiệu quả; tính vượt trội, dẫn dắt có chiều hướng suy giảm; tỷ lệ đóng góp GDP năm 2023 chỉ còn 16,5%.

“Các tỉnh, thành khác vượt lên, TP.HCM chậm lại. Sắp tới, lợi thế cửa ngõ quốc tế chắc chắn sẽ suy giảm”, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng đề nghị các đại biểu dự hội thảo đóng góp ý kiến để lựa chọn hướng đi phù hợp cho TP.HCM.

Nhất trí ý kiến của Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng, Chủ tịch UBND TP.HCM Phan Văn Mãi nói thêm: “Quy hoạch TP.HCM không chỉ vì sự phát triển của thành phố và cũng không tự làm một mình được”.

Chủ tịch Phan Văn Mãi bày tỏ mong muốn hội thảo giúp nhận diện rõ hơn những hạn chế, khai mở hết tiềm năng để TP.HCM làm tròn vai trò đã nhận lãnh là một trung tâm phát triển, không chỉ của vùng Đông Nam bộ, mà của cả nước và xa hơn, là của khu vực. 

MỤC TIÊU TĂNG TRƯỞNG CAO, CHƯA CÓ ĐỘT PHÁ THỂ CHẾ

TS. Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), cho rằng TPHCM có thể hướng đến mục tiêu tăng trưởng cao hơn nhiều, nhưng điểm nghẽn là chưa có đột phá thể chế.

Theo ông Cung, TPHCM có thể chọn phương án 3 mà Dự thảo đưa ra là tăng trưởng trên 10%, thậm chí cao hơn, vẫn có thể khả thi. Vấn đề là chúng ta có dám chọn, dám có tư duy đột biến, khác biệt, có cơ chế ra quyết định “phi truyền thống” và giải pháp, cách làm khác biệt, quyết liệt hay không. Như Hàn Quốc, Nhật Bản… đã có tăng trưởng 10 - 15%/năm liên tục trong 20 - 30 năm.

Tuy nhiên, với thực tế hiện nay, ngay cả với phương án 2 mà Dự thảo Quy hoạch TPHCM đã lựa chọn cũng là khó khăn. TS. Nguyễn Đình Cung phân tích tăng trưởng bình quân giai đoạn 2021-2025 là 6,6%, năm 2021 là 5,36%; 2022 là 9%; 2023 là 5,81%, như vậy bình quân 2 năm 2024-2025 phải đạt 11,8%; cao gấp đôi so với năm 2023. Mục tiêu này không thể đạt được trong bối cảnh hiện nay.

Nếu 2 năm 2024-2025 chỉ tăng trung bình khoảng 8 – 9%, thì giai đoạn 2026-2030 phải tăng cao hơn trung bình khoảng 12% mới đạt trung bình 8,3% cho giai đoạn 2021-2030.

Nguyên lãnh đạo CIEM khẳng định đây là phương án không thể đạt được nếu tiếp tục tăng trưởng dựa trên những lợi thế và cơ hội kinh doanh sẵn có; thiếu các nỗ lực xây dựng năng lực tăng trưởng mới. Vì vậy, phải có đột phá thực chất mới chuyển đổi được mô hình tăng trưởng và thực hiện được phương án phát triển được lựa chọn.

Góp ý về dự thảo đồ án quy hoạch Thành phố, GS.TS, Kiến trúc sư Trần Trọng Hanh, Chủ nhiệm Đồ án quy hoạch TP.HCM, khẳng định: “Kiểu phát triển “vết dầu loang” (đô thị đơn cực) lâu nay không thích hợp nữa, thay vào đó, thành phố phải phát triển đa cực, xanh, thông minh, đảm bảo môi trường bền vững. Mô hình phát triển mới cũng sẽ ngăn chặn được tình trạng di dân ồ ạt, nâng cao chất lượng sống cho người dân.” 

TS. Cao Viết Sinh, nguyên Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư, đề nghị làm rõ hơn vai trò của TP.HCM trong vùng khu vực. Về kịch bản tăng trưởng, các kịch bản nêu trong quy hoạch có phần chưa hợp lý. Nếu thành phố chỉ chọn tăng trưởng 8,3% (kịch bản trung bình) thì vùng không thể đạt 9% như quy hoạch vùng đã xác định và mức hợp lý phải là 9%.

Cũng quan tâm đến tăng trưởng kinh tế - xã hội, ông Chris Malone, Giám đốc Điều hành của Boston Consulting Group (BCG), cho rằng đồ án quy hoạch khá tập trung vào phát triển không gian, cần chú trọng hơn về phát triển kinh tế - xã hội. Ông cho rằng cần tập trung hơn vào động lực phát triển kinh tế của TP.HCM và đánh giá tác động của sự phát triển đó đến GDP.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư nêu ra 5 vấn đề trọng tâm, cần làm rõ: 

Thứ nhất, việc xác định vấn đề trọng tâm cần giải quyết hiện nay; các khâu đột phá phát triển trong thời kỳ quy hoạch; các vấn đề trọng tâm cần giải quyết đã được xác định hợp lý hay chưa; nội dung, nội hàm của các đột phá được đề ra đã đủ mạnh, đã mang tính đột phá, tương xứng với các mục tiêu phát triển cũng như các thách thức cần vượt qua hiện nay của Thành phố.

Hai là, việc xác định các quan điểm, mục tiêu, kịch bản, tầm nhìn, sứ mệnh của Thành phố trong thời kỳ quy hoạch; các mục tiêu đã đủ để TP.HCM tiếp tục là cực tăng trưởng của nhà nước như đã được xác định tại Nghị quyết số 81/2023/QH15 ngày 09/01/2023 của Quốc hội về quy hoạch tổng thể quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050.

Ba là, xác định các ngành kinh tế ưu tiên và giải pháp phát triển các ngành, lĩnh vực đó; các vấn đề về định hướng phát triển các ngành kinh tế biển, kinh tế công nghệ cao, kinh tế xanh, công nghiệp bán dẫn, công nghiệp văn hóa, kinh tế tri thức, kinh tế tuần hoàn, kinh tế đô thị...

Bốn là, định hướng tổ chức không gian phát triển; hành lang công nghiệp, đô thị, dịch vụ; các tiểu vùng, khu vực khuyến khích và hạn chế phát triển; các cực tăng trưởng giữ vai trò trung tâm của Thành phố; xây dựng trung tâm tài chính quốc tế gắn với việc tổ chức không gian phát triển của thành phố; khả năng kiến tạo một không gian sống, làm việc hấp dẫn để thu hút nguồn lực, nhân tài, tinh hoa trong và ngoài nước đến làm việc, sinh sống tại TP.HCM; định hướng, giải pháp giải quyết các điểm nghẽn về chất lượng nguồn nhân lực, an sinh xã hội, bảo đảm an ninh chính trị trên địa bàn. 

Năm là, cho ý kiến về định hướng phát triển hạ tầng kỹ thuật của thành phố, trong đó có vấn đề về phát triển, sử dụng hiệu quả không gian ngầm, hạ tầng giao thông, phát triển hạ tầng số, việc quy hoạch, phát triển đầu tư xây dựng cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ; những giải pháp đột phá để giải quyết các vấn đề thách thức hiện nay là ùn tắc giao thông, ô nhiễm môi trường, ngập úng; vấn đề đảm bảo an ninh nguồn nước; Định hướng giải pháp phát triển văn hóa, xã hội, đảm bảo quốc phòng an ninh xã hội, phát triển nhân lực; nguồn lực thực hiện.