Người mở đất cho rừng phương Nam

Thấm tình đất và người Nam bộ

Trong suốt sự nghiệp sáng tác, nhà văn Đoàn Giỏi đều viết về đất và người Nam Bộ. Tác phẩm của ông dù được viết theo thể loại nào cũng là những trang chữ đầy ắp giá trị về văn hóa phương Nam: Đất rừng phương Nam, Ngọn tầm vông, Cây đước Cà Mau, Cá bống mú, Những chuyện lạ về cá, Rừng đêm xào xạc…

Tiến sĩ Hà Thanh Vân nhận định: “Trong thế kỷ XX, Đoàn Giỏi là một trong những cây bút tiêu biểu của văn học Nam Bộ, bên cạnh các tên tuổi: Nguyễn Quang Sáng, Anh Đức và Sơn Nam. Ông góp phần khẳng định bản sắc văn hóa miền Nam với những trang văn đậm chất trữ tình và hiện thực, phản ánh sâu sắc mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên”. Nhà văn của Nam bộ không ngừng viết về quê hương xứ sở - nơi không chỉ có thiên nhiên hoang sơ, trù phú mà còn có tinh thần của người Nam Bộ kiên cường, anh dũng trong lửa đạn và giản dị nghĩa tình, chịu thương chịu khó trong cuộc sống mưu sinh. Đất và người như hòa làm một, đất làm nên tính cách văn hóa phương Nam và người gìn giữ, bồi đắp, thuận theo đất mà sống.

“Văn xuôi của Đoàn Giỏi phản ánh sự độc đáo của miệt vườn như một thứ địa văn hóa của con người Nam Bộ. Phương Nam được thiên nhiên ưu đãi, mùa nào thức đó cho nên con người cũng năng động xoay chuyển theo. Chỗ này không sống được, họ dám bỏ đi đến vùng đất khác. Nghề này không hợp thời nữa thì họ lại tiếp tục sống với nghề khác. Sự phóng khoáng trong tính cách con người cũng từ đó mà ra. Qua các tác phẩm, ông khắc họa sự hồ hởi, thoải mái và quan niệm tứ hải giai huynh đệ của người dân phương Nam. Nhiều lúc chẳng cần quen biết, họ cũng có thể ngồi chung mâm, chia sẻ thức ăn, uống rượu, cùng nhau tâm sự chuyện đời…” - phó giáo sư, tiến sĩ Bùi Thanh Truyền nhận xét.

Thiên nhiên còn là biểu tượng tinh thần con người trong các tác phẩm của ông. Những rừng mắm, rừng đước, rừng tràm bạt ngàn, rễ bám sâu vào đất; cây này ngã xuống, cây khác sẽ mọc lên, trở thành lá chắn cho chiến khu, là thành lũy cho quân dân đánh giặc cứu nước…

Người mở đường cho văn học thiếu nhi Nam bộ

Nhà xuất bản (NXB) Kim Đồng vừa tái bản 8 tác phẩm của cố nhà văn Đoàn Giỏi nhân dịp kỷ niệm 100 năm ngày sinh của ông: C uộc truy tầm kho vũ khí, Tê giác trong ngàn xanh, Những chuyện lạ về cá, Người thủy thủ trên hòn đảo lưu đày, Cá bống mú, Hoa hướng dương, Rừng đêm xào xạc và Đất rừng phương Nam - tác phẩm bán chạy nhất suốt hơn nửa thế kỷ qua của NXB Kim Đồng; bên cạnh Búp sen xanh (Sơn Tùng), Vượt Côn Đảo (Phùng Quán) và Dế Mèn phiêu lưu ký (Tô Hoài).

Đất rừng phương Nam cũng là tác phẩm văn học thiếu nhi đầu tiên được NXB Kim Đồng phát hành vào năm 1957. Thời điểm ấy, nhà văn Nguyễn Huy Tưởng đã đặt hàng nhà văn Đoàn Giỏi viết một tác phẩm thiếu nhi về vùng đất Nam Bộ để chuẩn bị cho sự ra đời của NXB. Vậy là trong 1 tháng, nhà văn Đoàn Giỏi đã hoàn thành bản thảo, với 10 chương truyện. Năm 1966, ông viết thêm 10 chương nữa và tiếp tục chỉnh sửa vào năm 1992. Bản thảo cuối cùng có 20 chương với câu chuyện như độc giả biết đến ngày nay.

Hàng thập niên sau, đã có thêm nhiều tác phẩm thiếu nhi với bối cảnh miền Tây nhưng có lẽ chưa tác phẩm nào đủ sức vượt qua dấu ấn của Đất rừng phương Nam . Các nhân vật: An, ông Hai, Võ Tòng, thầy Bảy, chú chó Luốc… đã trở thành hình tượng bất khuất của đất phương Nam thời kháng chiến. Ngoài việc được chuyển thể thành phim truyền hình và điện ảnh, tác phẩm đã được chuyển ngữ và phát hành tại nhiều quốc gia, trở thành tượng đài của văn học thiếu nhi Nam Bộ.

“Đoàn Giỏi đã xây dựng thành công một “cõi miền Nam” trong văn học thiếu nhi Việt Nam, nơi ở đó trẻ em không chỉ đọc sách mà đắm mình vào những câu chuyện trong sách. Di sản ông để lại không chỉ là những tác phẩm mà là một ý niệm sống động về quê hương, văn hóa, lịch sử và lòng quả cảm ông đã gieo vào tâm hồn bao thế hệ Việt Nam”.

Nguồn: Phụ nữ