Hơi ấm yêu thương từ gian bếp của Mẹ

Trong không khí cả nước hướng về kỷ niệm 95 năm Ngày thành lập Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam (1930 – 2025), cũng là Ngày Phụ nữ Việt Nam 20/10, HTV NewZ đã có dịp trò chuyện cùng hai nghệ nhân ẩm thực Việt Nam – một cặp mẹ con đặc biệt, gắn bó trong hành trình giữ gìn và lan tỏa tinh hoa ẩm thực Việt, không chỉ đến với người Việt mà còn vươn ra thế giới. Đó là nghệ nhân Hồ Đắc Thiếu Anh và con gái – nghệ nhân Nguyễn Hồ Tiếu Anh, với chủ đề “Gian bếp của mẹ.”

“Gian bếp của mẹ là cái nôi hạnh phúc của con cái”

Vậy “gian bếp của mẹ” - một hình ảnh rất đỗi quen thuộc với chúng ta, liệu chăng có gì đặc biệt trong mắt của hai nghệ nhân ẩm thực?

Với bà Hồ Đắc Thiếu Anh, người phụ nữ sinh trưởng trong một gia đình có bề dày truyền thống về lối sống và cách ứng xử trong xã hội, những bài học đầu đời của bà bắt đầu từ gian bếp. Từ thuở nhỏ, bà đã được mẹ giáo dưỡng cẩn trọng trong từng nếp sinh hoạt, từng cách cư xử chuẩn mực của một người con gái Huế thời bấy giờ. Bà chia sẻ, gian bếp chính là "lớp học đầu tiên", nơi mẹ không chỉ dạy bà cách nấu ăn mà còn truyền dạy "đạo" – đạo làm bếp, đạo làm người.

“Đạo làm bếp” được ẩn chứa trong ba giá trị quan trọng khi chế biến một món ăn, đó là “thanh sạch, ngon lành, bổ dưỡng”. Bắt đầu với “thanh sạch”, bà giải thích một món ăn ngon phải đi kèm với cái “lành”, mà bắt đầu cho cái “lành” chính là lựa chọn nguyên liệu phải tươi, phải sạch, phải kĩ lưỡng tới từng ngóc ngách trong gian bếp dù nhỏ hay to, dù nhiều hay ít dụng cụ. Cái “thanh sạch” còn đến từ “ý niệm” của bản thân, rằng người nấu dù là nội trợ hay đầu bếp cũng phải giữ một tâm trí hướng về món ăn, nghĩ tới cảm xúc, sức khỏe của người ăn, từ “ý niệm” đó sẽ chính là nguồn dẫn để làm ra món ăn ngon. Và mạch nguồn ấy, quá trình nấu ăn sẽ tuôn chảy như dòng sông Hương đi khắp đất Cố đô, mang những gì dịu mát, an lành tới cho những người con xứ Huế, đó là những món ăn được "gieo hạt" bằng tâm lành, và "đơm trái" thành các giá trị bổ dưỡng cho người ăn. Đây cũng là bài học đầu tiên, là hành trang quý báu để đưa cô gái Thiếu Anh bắt đầu trên con đường trở thành một nghệ nhân gìn giữ nét đẹp ẩm thực Việt.

"Đạo làm bếp" còn thể hiện ở sự am hiểu về món ăn, về cách nấu đúng, ăn đúng và cả cách hiểu đúng về nguồn gốc, ý nghĩa của món ăn. Theo bà, điều đó không nhằm phô bày tri thức, mà là cách để người nấu và người thưởng thức cùng thấu hiểu nét đẹp của văn hóa ẩm thực Việt. Bởi câu chuyện đằng sau mỗi món ăn không chỉ là lịch sử hình thành, mà còn như một tấm gương phản chiếu những đặc điểm văn hóa, xã hội trong suốt hành trình tồn tại của nó. Từ đó có thể thấy, "đạo" không phải điều gì xa vời, mà chính là những "con đường" – những chỉ dẫn giúp con người tránh khỏi những sai lệch, những hố sâu trong cuộc sống. Và như thế, "con đường nấu ăn" cũng chính là "con đường làm người".

Và chính từ những bài học quý báu đó, bà đã cho xuất bản tập thơ “Ẩm thực đạo thi” để bàn luận về cái “đạo” bếp núc, về sự gắn bó của các thành viên trong gia đình mà đặc biệt là mẹ - con trong quá trình làm bếp, để rồi bà đưa đến một kết luận vừa giản dị mà cũng chất chứa nhiều trí tuệ rằng: “Gian bếp của mẹ là cái nôi của hạnh phúc”, bởi trong gian bếp là “sự chắt chiu tình cảm” trong những món ăn quen thuộc như “cá kho tộ, canh rau tập tàn” đó là niềm hạnh phúc mẹ dành cho con, cũng trong gian bếp ấy những bài học làm bếp, làm người đã trang bị cho con những hành trang vững bước trên con đường dẫn tới hạnh phúc.

Bếp củi, bếp gas, bếp điện

Hơi ấm tình thương của gian bếp nhỏ đã được bà Thiếu Anh gìn giữ trong trái tim ấm nóng của mình và đã lan tỏa ra khắp mọi nơi thông qua những tập thơ, những chương trình truyền hình dạy nấu ăn, và thông qua những buổi tọa đàm. Và như một lẽ hiển nhiên, khi sự nhiệt thành với gian bếp thông qua sự hướng dẫn tận tình chứa đầy sự thương yêu của mẹ, đã len lỏi vào trong “gen” của người con gái duy nhất - chị Nguyễn Hồ Tiếu Anh.

Chia sẻ cùng HTV, chị cho biết bản thân khi còn nhỏ có một sở thích “lạ” so với bạn bè đồng trang lứa. Thay vì ưa thích những món đồ chơi trẻ em thông thường, chị lại mê những vật dụng làm bếp, như nồi, niêu, xoong, chảo, lại cũng có sở thích hóa thân thành đầu bếp như mẹ mình để chế biến những món ăn cho “thực khách” là người em trai nhỏ tuổi.

Sở thích ấy đã theo chị tới tận khi chị lập gia đình, có con và dần chuyển thành một niềm đam mê lớn với căn bếp nhà mình. Chị chia sẻ, niềm đam mê bếp của chị đã dần ấm nóng hơn từ những chỉ dẫn của bà ngoại mỗi lần chị được mẹ gửi tạm ở nhà ngoại. Chính ngoại là người đã nấu ăn, chăm sóc, cũng góp phần giáo dục nhân cách, sự kĩ lưỡng trong từng khâu chế biến món ăn. Chị chia sẻ “công thức thì ai cũng có, nhưng với người đầu bếp khác biệt nằm ở những bí quyết”, “bí quyết” ở đây có thể hiểu là những thao tác, trình tự khi nấu ăn, như gia nhiệt thế nào? Thứ tự chế biến món ăn ra làm sao?... ấy đều là những bí quyết của mỗi người đầu bếp. Chính cách “định nghĩa” bí quyết như vậy, đã mở vô hình trung phác họa được tổng thể bức tranh nghề bếp qua đó phản ánh người đầu bếp giỏi phải là người có sự để ý, có sự quan sát khi chế biến, ngoài ra còn nói về sự linh hoạt khi chế biến, đó cũng là những bài học quý giá về cách làm người, làm bếp mà người bà đã để lại cho chị.

Tuy có một đam mê rất lớn như vậy, nhưng chị đã không lựa chọn con đường bếp chuyên nghiệp ngay từ đầu, mà lại là công việc viễn thông. Nhưng rồi, sau một biến cố lớn, là sự ra đi của người bà, chị đã có dịp để phản tư và nhận thấy rõ sự “vô thường trong cuộc sống”, sự hụt hẫng khi mất đi người bà, mà cũng chính là người thầy, người luôn điềm đạm, bao dung giải đáp những thắc mắc của mình đã để lại một khoảng không vô tận trong trái tim chị. Đó cũng là lúc, chị nghĩ tới mẹ mình, và quyết tâm sẽ thực hiện mong muốn giữ gìn và phát huy nghề bếp của mẹ, của bà đó chính là lúc chị chuyển sang công việc ẩm thực chuyên nghiệp, khi vừa truyền nghề, vừa trực tiếp nấu ăn, vừa ở vai trò lan tỏa các giá trị truyền thống tốt đẹp thông qua những quyển sách chấp bút cùng mẹ.

Sự tiếp nối nghề nghiệp của mẹ, như một cách chị đã giữ hơi ấm của gian bếp nhà mình luôn được truyền thừa từ bà tới mẹ, rồi từ mẹ đến chị, và tiếp tục lan tỏa giá trị của những món ăn Việt làm bởi những người mẹ Việt.

Ấm lòng bếp Việt ấm nơi đất khách

Khi được hỏi về kỷ niệm đáng nhớ trong quá trình làm nghề, đưa những giá trị Việt ra Quốc tế, chị Tiếu Anh đã bồi hồi kể lại một sự kiện có dấu ấn rất đậm nét trong chị, đó là sự kiện Lễ kỷ niệm 80 năm Quốc khánh Việt Nam tại Thái Lan vừa diễn ra ngày 9/10 tại Khách sạn Athenee, Bangkok. Trong sự kiện này, chị đảm nhận vai trò nấu ăn, giới thiệu các món ăn Việt tại nước ngoài.

Cũng tại đây, chị đã có dịp gặp gỡ bà Hồ Thu Trang - Phu nhân Đại sứ Việt Nam tại Thái Lan Phạm Việt Hùng, hai người đã có dịp chia sẻ nhiều câu chuyện và bày tỏ khát khao được dùng món ăn Việt như một cách kết nối những tâm hồn Việt Nam và cả những người bạn quốc tế lại cùng nhau.

Chị bày tỏ sự hạnh phúc, và cho rằng việc được kết nối cùng bà Trang như là “một cái duyên”, và khẳng định rằng khi những người Phụ nữ Việt được kết nối với nhau bởi ẩm thực Việt, đó là “một niềm hạnh phúc khó tả” - chị xúc động nhận định.

Có lẽ, chính tâm hồn nhạy cảm nhưng luôn rực cháy nỗi niềm với quê hương đất nước nên những món ăn Việt đã làm cầu nối cho họ được gần lại với nhau cùng chia sẻ những ước mơ kết nối cộng đồng kiều bào Việt Nam ở nước ngoài, để góp phần làm vững mạnh thêm khối đại đoàn kết dân tộc. Với bà Trang, trên cương vị một Phu nhân Đại sứ, bà lại càng hiểu rõ hơn một cách sâu sắc hơn vai trò cũng những nét văn hóa Việt, nhất là ẩm thực Việt trong việc gắn kết, và có khi là xoa dịu những nỗi nhớ quê hương của những người con Việt nơi “đất khách, quê người” điều đó vừa thể hiện những đức tính đẹp của người Phụ nữ Việt, ấy là sự tinh tế, đồng cảm mà cũng là bản lĩnh của một người mang trọng trách quan trọng được quê hương giao phó, đó chính là Phụ nữ Việt Nam.

Gian bếp và người Phụ nữ Việt Nam

Ngày 20/10 hàng năm không chỉ là dịp để mỗi người bày tỏ lòng tri ân đến những người phụ nữ thân yêu của mình, mà còn là dịp để cả dân tộc cùng nhắc nhớ và tôn vinh những con người chứa đựng những phẩm chất cao quý mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trao tặng: "Anh hùng – Bất khuất – Trung hậu – Đảm đang". Trải qua bao thời gian, dù ở bất kỳ nơi đâu, trong gian bếp nhỏ của gia đình hay giữa không gian nghề nghiệp rộng lớn, người Phụ nữ Việt vẫn luôn gìn giữ và lan tỏa ngọn lửa ấy: ngọn lửa của tình yêu, của sự khéo léo và lòng tận tụy, góp phần làm nên vẻ đẹp bền bỉ của đất nước hôm nay.

>>> Xin mời quý vị đón xem Thời sự HTV lúc 20 giờ và Chương trình Thế giới 24G lúc 20 giờ 30 phút mỗi ngày trên kênh HTV9