Đổi mới tập huấn các đội tuyển quốc gia dự Olympic khu vực và quốc tế

Vì vậy, trong 10 năm qua (giai đoạn 2016-2025), học sinh Việt Nam đã xuất sắc đoạt được 362 huy chương ở các kỳ thi, tăng 48 huy chương so với giai đoạn trước.

Thực tế cho thấy, kết quả trong giai đoạn từ năm 2016-2025 đã khẳng định sự nỗ lực, cố gắng của học sinh, dưới sự hướng dẫn của thầy, cô giáo; sự quan tâm, chăm lo, động viên, khích lệ kịp thời của gia đình, cơ sở giáo dục, đào tạo và địa phương.

Một số đội tuyển xếp thứ hạng cao trong các kỳ thi như đội tuyển Toán, Hóa học, Vật lý và Tin học. Nhiều học sinh xuất sắc đoạt hai huy chương Vàng, Bạc trong hai năm liền hoặc đạt điểm thi cao nhất.

Vì vậy, thành tích của các đội tuyển quốc gia Việt Nam liên tục có những chuyển biến, tiến bộ theo hướng năm sau cao hơn năm trước. Năm 2025, em Trần Lê Thiện Nhân, nay là sinh viên Khoa Khoa học và Kỹ thuật Vật liệu, Đại học Phenikaa đã xuất sắc đoạt Huy chương bạc Vật lý châu Á, quốc tế và giải thưởng “ STEM for All” tại Olympic Vật lý quốc tế.

Sinh viên Trần Lê Thiện Nhân cho biết: “Em may mắn được lựa chọn vào đội tuyển và được tạo điều kiện tốt nhất trong sinh hoạt, học tập tại Trường đại học Sư phạm Hà Nội. Tại đây, chúng em được học hỏi từ các thầy, cô giáo và các đơn vị nghiên cứu hàng đầu Việt Nam với phương pháp tư duy khoa học, hiện đại. Qua mỗi đợt bồi dưỡng, chúng em cảm nhận rõ hơn sự quan tâm, đầu tư và định hướng đúng đắn của Bộ Giáo dục và Đào tạo dành cho thế hệ trẻ. Đó là nền tảng vững chắc để học sinh Việt Nam tự tin bước ra đấu trường quốc tế cũng như trong quá trình học tập và nghiên cứu sau này”.

Thầy Nguyễn Văn Đóa, giáo viên Trường trung học phổ thông Chuyên Bắc Giang (tỉnh Bắc Ninh) có hơn 20 năm công tác trong ngành giáo dục, 16 năm trực tiếp huấn luyện học sinh giỏi môn Vật lý, trong đó có nhiều em đoạt giải cao.

Trước yêu cầu đổi mới mô hình trường chuyên theo Nghị quyết số 71-NQ/TW ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị và đổi mới công tác tập huấn đội tuyển quốc gia tham dự Olympic quốc tế, thầy Đóa cho rằng cần có chiến lược tuyển chọn và phát hiện sớm học sinh có tố chất đặc biệt.

Bởi theo thầy, bồi dưỡng học sinh giỏi quốc tế là quá trình dài hơi và nhiều áp lực. Giáo viên cần đồng hành như “huấn luyện viên” nghiêm khắc nhưng thấu hiểu; thường xuyên duy trì, phối hợp chặt chẽ với Ban Giám hiệu, cha mẹ học sinh để tạo điều kiện tốt nhất cho các em học tập, nghỉ ngơi.

“Muốn có học trò giỏi, trước hết thầy phải không ngừng học hỏi, học từ các giáo sư, chuyên gia, đồng nghiệp, học từ chính học trò của mình và luôn làm mới chính mình”, những năm qua, Trường trung học phổ thông Chuyên Khoa học Tự nhiên, Trường đại học Khoa học Tự nhiên (Đại học Quốc gia Hà Nội) được đánh giá thực hiện khá hiệu quả công tác đào tạo, bồi dưỡng học sinh giỏi, hằng năm có nhiều em tham dự Olympic khu vực, quốc tế đều đạt thành tích cao.

Bên cạnh kết quả đạt được, Tiến sĩ Lê Công Lợi, Hiệu trưởng nhà trường kiến nghị, Bộ Giáo dục và Đào tạo cần có sự kết nối với các cựu học sinh đã thi Olympic quốc tế để huy động sự cống hiến, đóng góp.

Để công tác đào tạo, tập huấn ngày càng bài bản, toàn diện, lãnh đạo nhà trường cho rằng, Bộ Giáo dục và Đào tạo cần sớm tham mưu Chính phủ ban hành Chiến lược quốc gia về phát hiện, bồi dưỡng tài năng trẻ về khoa học, công nghệ để tạo nguồn nhân lực xuất sắc đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050.

Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thị Thu Hà, Trưởng đoàn Olympic Hóa học Việt Nam tham dự Olympic Hóa học quốc tế năm 2023 và 2025 cũng có một số đề xuất về định hướng đào tạo và trọng dụng nhân tài.

Trên cơ sở kết quả khảo sát và thực tiễn triển khai, Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng như các địa phương, cơ sở giáo dục, đào tạo cần thành lập phòng hoặc ban phụ trách; xây dựng mạng lưới kết nối để các em giao lưu, chia sẻ kinh nghiệm và hỗ trợ lẫn nhau.

Đồng thời, cần nghiên cứu cơ chế phối hợp giữa các trường đại học trong nước và các cơ sở đào tạo quốc tế hàng đầu, hướng tới chương trình chuyển tiếp hoặc đồng cấp bằng, giúp học sinh có thể tiếp tục học tập tại nước ngoài mà không phải bắt đầu lại từ đầu. Điều này vừa tiết kiệm nguồn lực, vừa thúc đẩy hội nhập và nâng cao chất lượng đào tạo.

Những định hướng và giải pháp nêu trên không chỉ nhằm khai thác và phát huy hiệu quả tiềm năng của các học sinh xuất sắc từng đoạt giải khu vực, quốc tế, mà còn hướng tới xây dựng môi trường giáo dục, nghiên cứu, đổi mới sáng tạo có tính kết nối, bền vững.

Đề cập về công tác tập huấn các đội tuyển quốc gia tham dự Olympic khu vực và quốc tế, Cục trưởng Quản lý chất lượng (Bộ Giáo dục và Đào tạo) Huỳnh Văn Chương đánh giá, nhìn chung việc tập huấn được thực hiện bài bản, từ xây dựng kế hoạch, chương trình, nội dung, kiểm tra, đánh giá học sinh có nhiều đổi mới, tạo sự nỗ lực, phấn đấu cho các em.

Trước hết là tổ chức kỳ thi chọn đội tuyển quốc gia dần tiệm cận nội dung, hình thức, thời gian thi của các kỳ thi Olympic khu vực và quốc tế; tổ chức thi thực hành đối với các môn Vật lý, Hóa học, Sinh học.

Đồng thời, tăng cường sự tham gia của các nhà khoa học trẻ có năng lực vào công tác tập huấn đội tuyển và làm trưởng đoàn tham dự Olympic khu vực, quốc tế…

Thành tích xuất sắc của các đội tuyển quốc gia Việt Nam tham dự Olympic khu vực và quốc tế trong giai đoạn vừa qua khẳng định chất lượng giáo dục phổ thông; đồng thời khẳng định hướng đi đúng trong công tác phát hiện, tuyển chọn và bồi dưỡng học sinh giỏi của Bộ Giáo dục và Đào tạo.