Phát triển nguồn nhân lực, hoàn thiện đồng bộ thế chế, xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng được xác định là 3 đột phá chiến lược để nước ta xây dựng và phát triển. Uớc tính mỗi năm, ngành công nghiệp vi mạch bán dẫn trong nước cần khoảng 10.000 kỹ sư, trong đó, nguồn nhân lực chất lượng cao thiếu khoảng 80%. 

Trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (A.I.), thông tin từ một số đơn vị nghiên cứu cho thấy, Việt Nam có khoảng 700 người làm việc chuyên sâu trong lĩnh vực này, nhưng trong đó chỉ có khoảng 300 chuyên gia - một con số rất nhỏ so với nhu cầu của các doanh nghiệp. 

Thực trạng của 2 ngành "mũi nhọn" này là một ví dụ cho thấy sự thiếu hụt trầm trọng nguồn nhân lực cho giai đoạn mới, có năng suất, sáng tạo và giá trị cạnh tranh cao. Trong khi các doanh nghiệp tăng tốc tìm người thì thị trường lao động dường như vẫn đang dẫm chân tại chỗ. Doanh nghiệp vẫn đang rất "khát" nguồn nhân lực chất lượng cao.

Sẽ không thể làm được gì nếu không có con người. Nền tảng nhân lực hiện đang được các tập đoàn tạo dựng bằng nhiều cách.

TP.HCM hiện cần trung bình khoảng 70.000 nhân lực công nghệ thông tin/năm. Trong khi đó, hệ thống đại học, cao đẳng chỉ đào tạo được khoảng 30.000 - 35.000 người, và không phải ai cũng đáp ứng yêu cầu thực tiễn.

Theo ông Phan Phương Tùng - Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ và Tư vấn Chuyển đổi số TP.HCM (DXCenter), một trong những động lực để phát triển và thu hút nguồn chất lượng cao sẽ tương đồng như một số hoạt động liên quan đến thu hút đầu tư. Việc thu hút nguồn vốn đầu tư nước ngoài cũng như là thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao từ nước ngoài quay về hoặc là từ trong nước sẽ có một số nội dung liên quan đến chính sách được Nhà nước ủng hộ, tuy nhiên là vẫn chưa đủ.

Nhân lực là "chìa khóa" để doanh nghiệp mở ra cánh cửa phát triển bền vững trong thế giới công nghệ thay đổi từng ngày. Nhân lực chất lượng cao vẫn còn là một "khoảng trống" giữa thị trường ngày càng đòi hỏi sự cập nhật không ngừng và cạnh tranh gay gắt. 

Thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao cũng giống như thu hút vốn. Thế nhưng những chính sách vẫn còn chưa đủ. Đây là một trong số rất nhiều rào cản khiến cho Việt Nam vẫn còn hạn chế trong việc mời gọi các chuyên gia, nhà khoa học đầu ngành đến làm việc. Một chính sách hay và phù hợp không chỉ ở mức lương hấp dẫn, mà còn cần có nhiều yếu tố quan trọng khác.

Tiếng vang của chương trình VNU350 về thu hút, giữ chân và phát triển các nhà khoa học trẻ xuất sắc, các nhà khoa học đầu ngành của Đại học Quốc gia TP.HCM (ĐHQG TP.HCM) đã chứng minh cho điều đó. Chỉ với một năm rưỡi, chương trình đã thu hút được 49 tiến sĩ từ nước ngoài trở về nước làm việc. Ngoài ra, ĐHQG TP.HCM cũng đã mời được 49 giáo sư đầu ngành từ thế giới về thỉnh giảng.

Hướng tới mục tiêu tuyển dụng 350 nhà khoa học đầu ngành, điều làm nên sự khác biệt của chương trình VNU350 là chính sách đãi ngộ hấp dẫn, môi trường nghiên cứu chuyên nghiệp đến sự hỗ trợ chu đáo về thủ tục hành chính. Qua đó, ĐHQG TP.HCM đã tạo ra một "sân chơi lý tưởng" 'dành cho các nhà khoa học. 

Cũng là một trường hợp được trở về nước công tác thông qua chương trình VNU350, Tiến sĩ Trương Ngọc Cường (Trường Đại học Bách Khoa, ĐHQG TP.HCM) chia sẻ rằng anh đã nhanh chóng hòa nhập và hiện tại đang cùng các cộng sự thực hiện một số dự án về phát triển các giải pháp pháp để tối ưu hóa các nhà máy sản xuất cơ khí vừa và nhỏ ở Việt Nam.

Bên cạnh đó, Tiến sĩ Ngọc Cường cũng tham gia thêm vào một số dự án về số hóa cùng với các thầy cô trong bộ môn tại trường. Không chỉ dừng lại ở việc nghiên cứu ở Việt Nam, mà anh vẫn còn duy trì kết nối trong việc nghiên cứu hợp tác với các nhóm nghiên cứu và các giáo sư ở Hàn Quốc. Theo anh, mục tiêu chung cuối cùng đó là không chỉ để tạo ra những xuất bản khoa học có chất lượng tốt mà còn có khả năng chuyển giao công nghệ.

Cũng theo Giám đốc ĐHQG TP.HCM, ngay chính ở Thành phố, ĐHQG vẫn nhận được rất nhiều vấn đề, những bài toán cần tìm lời giải. Khi mà các nhà khoa học tham gia giải quyết các bài toán đó thì họ sẽ góp phần công sức cho sự phát triển của Thành phố nói riêng và của đất nước nói chung. 

Thành công của VNU350 không chỉ là ở công số các chuyên gia được thu hút, mà còn ở việc xây dựng chính sách thực sự "sát sườn" với nhu cầu thực tế của những người trong cuộc. Về sự linh hoạt và tầm nhìn chiến lược, đây sẽ là một mô hình có thể được nghiên cứu, thậm chí được nhân rộng cho các tổ chức địa phương khác trên cả nước.

Trải thảm, Mời gọi nhân tài - đó chính là yêu cầu của đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm đặt ra giao  cho Bộ Nội vụ chủ trì phối hợp với các bộ ngành liên quan nhằm xây dựng, ban hành cơ chế, chính sách thu hút nguồn nhân lực, nhân tài trong lĩnh vực khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số cả trong và ngoài nước, nhất là nhân lực chất lượng cao trong các ngành công nghệ mũi nhọn như: Trí tuệ nhân tạo (A.I.), Bán dẫn, Vật liệu mới. Trong đó, yêu cầu đặt ra phải thu hút ít nhất 100 chuyên gia hàng đầu về nước làm việc.

Theo các chuyên gia, để thu hút nhân tài, bên cạnh mức lương, chúng ta còn cần phải tạo môi trường làm việc thuận lợi, cởi mở và tôn trọng tri thức để các nhà khoa học đầu ngành có được không gian tự chủ, không gian phát triển và không gian đóng góp.

Đối với vấn đề này, Phó Giáo sư - Tiến sĩ Vũ Hải Quân, Ủy viên Trung ương Đảng, Giám đốc ĐHQG cho rằng, đầu tiên cần phải làm rõ rằng nhà khoa học khi về trở sẽ làm gì và làm ở đâu. Nên chọn những đơn vị và các tổ chức khoa học công nghệ nào để nhà khoa học có đất để "dụng võ"- tức là đúng ngành, đúng nghề.

Tiếp theo, chúng ta cũng cần tạo cho họ 3 không gian: Không gian tự chủ, không gian phát triển và không gian để họ đóng góp.

Và cuối cùng, đó là đáp ứng những nhu cầu, mà theo ông Quân cho rằng, là hết sức "đời thường" như là: Để họ có chỗ cho gia đình, công việc cho vợ và chỗ học cho con.

Cũng là một thành viên tham gia đóng góp vào sự phát triển bền vững nguồn nhân lực chất lượng cao cho ĐHQG TP.HCM và cho cả nước, Tiến sĩ Trương Trung Kiên (Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, ĐHQG TP.HCM) cũng cho rằng việc xây dựng môi trường lý tưởng và những điều kiện đáp ứng nhu cầu của các nhà khoa học, chuyên gia hàng đầu là rất quan trọng để tạo sự hấp dẫn: "Cần trao cho các giảng viên và các nhà khoa học không gian tự do, sáng tạo và niềm tin để phát triển các chương trình đào tạo hiện đại, các kế hoạch nghiên cứu dài hạn thay vì tập trung vào các chỉ số đo lường ngắn hạn."

"Ngoài ra, chúng ta cũng cần xây dựng được một hệ sinh thái hỗ trợ toàn diện. Ngoài kinh phí thì tôi mong muốn các chính sách cần xây dựng các cơ chế để thúc đẩy hợp tác liên ngành và kết nối với doanh nghiệp để các giảng viên và các nhà khoa học có thể tập trung phát huy tối đa năng lực giảng dạy và nghiên cứu.", Tiến sĩ Trung Kiên nhận định thêm.

Nếu chúng ta có thể giải quyết một cách đồng bộ những điều đó thì chắc chắn các nhân tài đầu ngành sẽ được hỗ trợ tối đa để có thể đóng góp rất nhiều, rất hiệu quả và rất thiết thực cho sự phát triển chung của đất nước.

Với vị thế là "đầu tàu" kinh tế của cả nước, TP.HCM đang xây dựng những chiến lược và định hướng lớn hơn để trở thành "thỏi nam châm" thu hút nhân tài. Đặc biệt, trong bối cảnh TP.HCM mới sau sáp nhập, đã được mở rộng địa giới, bao gồm cả tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu và Bình Dương cũ như hiện nay, thì việc thu hút chuyên gia đến với Thành phố càng thêm trở nên cấp bách.

Trong bối cảnh mới, TP.HCM không chỉ còn là trung tâm kinh tế trọng điểm của phía Nam mà đang trở thành một "siêu đô thị vùng" - nơi giao thoa giữa Công nghiệp chế biến, Logistics, Tài chính quốc tế, Nông nghiệp công nghệ cao cho tới Cảng điện nước sâu và Đô thị thông minh.

TP.HCM đang tiến hành xây dựng các cụm đổi mới sáng tạo, không chỉ nằm trong lõi đô thị cũ mà lan tỏa ra phía Bắc - vùng công nghiệp, công nghệ cao kết nối với Bình Dương và lan tỏa về phía Đông Nam nơi gắn kết với dịch vụ cảng biển, năng lượng sạch và logistics quốc tế kết nối với Bà Rịa - Vũng Tàu. Với không gian phát triển rộng lớn của Thành phố mới như hiện nay, chúng ta rất cần một nguồn nhân lực chất lượng cao dồi dào để đáp ứng kịp với sự phát triển kinh tế - xã hội của Thành phố.

Không dừng lại ở đó, TP.HCM cũng đang triển khai cơ chế thử nghiệm công nghệ Sandbox và định hình lại các hệ sinh thái nghiên cứu đào tạo công nghiệp theo mô hình tam giác: Đại học, Doanh nghiệp, Chính quyền.

Tại đây, các chuyên gia có thể thực sự đặt bàn làm việc để chủ trì các đề án mang tầm cỡ quốc gia, chuyển giao tri thức và kết nối các nguồn lực công tư.

Với những định hướng trên, rõ ràng TP.HCM không chỉ thu hút chuyên gia bằng chính sách mà còn bằng môi trường làm việc "thực chất" - nơi họ có thể biến những ý tưởng thành hiện thực, đóng góp vào sự phát triển bền vững của Thành phố.

Cộng thêm sự dẫn dắt của Nghị quyết 57, TP.HCM sẽ tạo ra một hệ sinh thái khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số đủ hấp dẫn, linh hoạt và tôn trọng trí thức để các chuyên gia không chỉ về làm việc mà còn gắn bó lâu dài. Ngoài ra, sự hợp lực giữa chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng khoa học với tiềm năng đầy hứa hẹn sẽ là niềm mơ ước mà chúng ta hoàn toàn có thể tin tưởng gửi gắm để cho TP.HCM trở thành nơi các chuyên gia tìm thấy cơ hội tỏa sáng và cống hiến trong tương lai.

>>> Xin mời quý vị đón xem Thời sự HTV lúc 20 giờ và Chương trình Thế giới 24G lúc 20 giờ 30 phút mỗi ngày trên kênh HTV9