Ngày 22/12/2024, Tổng Bí thư Tô Lâm ký ban hành Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị về phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, mở ra hướng đi chiến lược cho phát triển đất nước trong giai đoạn mới.

Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: "Không có quốc gia nào trở thành hùng cường với một nền khoa học, công nghệ yếu kém", với 5 nhóm mục tiêu đến năm 2030, tầm nhìn 2045 và 7 nhóm nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm. Đây được xem là bước ngoặt "cởi trói" cho khoa học, tạo đà để Việt Nam vươn lên mạnh mẽ trong đổi mới sáng tạo, hình thành một nền kinh tế tri thức hiện đại.

Một trong những điểm nhấn mang tính đột phá của Nghị quyết 57 là yêu cầu bố trí tối thiểu 3% tổng chi ngân sách hằng năm cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Nghị quyết số 57 đặt ra mục tiêu đến năm 2030, Việt Nam sẽ trở thành quốc gia có nền khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo nằm trong nhóm đầu các nước thu nhập trung bình cao.

Với chuyển đổi số, mục tiêu hướng tới nhóm 3 Đông Nam Á, top 50 thế giới, về A.I. và một số lĩnh vực công nghiệp công nghệ số, phấn đấu thuộc nhóm 3 Đông Nam Á, có ít nhất 5 doanh nghiệp công nghệ số ngang tầm các nước tiên tiến.

Bên cạnh đó, Việt Nam đặt mục tiêu hoàn thành các đô thị thông minh tại những thành phố trực thuộc Trung ương, đồng thời thu hút ít nhất 3 tập đoàn công nghệ lớn (Big Tech) đến đặt trụ sở, đầu tư và nghiên cứu phát triển trung tâm nghiên cứu tại Việt Nam - từng bước đưa đất nước trở thành trung tâm thế giới về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Đồng thời, đến năm 2045, Nghị quyết 57 hướng tới mục tiêu xây dựng Việt Nam trở thành quốc gia có năng lực đổi mới sáng tạo mạnh, sở hữu nguồn nhân lực công nghệ chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu phát triển của nền kinh tế tri thức.

Đến năm 2035, Nghị quyết hướng tới hình thành hệ sinh thái khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo đồng bộ, trong đó nguồn nhân lực công nghệ trở thành nền tảng của nền kinh tế tri thức. Đặc biệt, nghị quyết còn mở đường cho đột phá trong đào tạo nhân lực chất lượng cao, nhất là tại các trường đại học, nơi ươm mầm sáng tạo và tri thức tương lai đất nước. Những nội dung này đã được đông đảo cán bộ, đảng viên, giới trí thức, nhà khoa học, cộng đồng doanh nghiệp trong và ngoài nước bày tỏ sự đồng thuận cao, xem đây như một "khoán 10" trong lĩnh vực khoa học và công nghệ.

Chủ trương dành tối thiểu 3% ngân sách hằng năm cho khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số được coi là chủ trương lớn, có ý nghĩa quyết định tạo nền tảng tài chính quan trọng để thúc đẩy tăng trưởng bền vững trong kỷ nguyên số.

Nghị quyết số 57 đặt mục tiêu đến năm 2035, Việt Nam hình thành được hệ sinh thái khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo đồng bộ, trong đó nguồn nhân lực công nghệ trở thành nền tảng của nền kinh tế tri thức. Đặc biệt, nghị quyết không chỉ là kim chỉ nam cho phát triển khoa học - công nghệ, mà còn hướng tới đột phá trong đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, nhất là tại các trường đại học - nơi được xem như "vườn ươm" của sáng tạo và tri thức tương lai.

Những nội dung này đã nhận được sự đồng thuận sâu rộng từ cán bộ, Đảng viên, giới trí thức, nhà khoa học và cộng đồng doanh nghiệp trong và ngoài nước. Nhiều ý kiến cho rằng, Nghị quyết 57 giống như một "khoán 10" mới trong lĩnh vực khoa học và công nghệ - một bước ngoặt mang tính thể chế, mở đường cho sáng tạo phát triển mạnh mẽ.

Trong bối cảnh Việt Nam đặt mục tiêu trở thành nước công nghiệp hiện đại vào năm 2030, và tiến tới quốc gia phát triển, thu nhập cao vào năm 2045, việc xác định khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là động lực trung tâm của tăng trưởng không chỉ là lựa chọn mang tính chiến lược, mà còn là yêu cầu tất yếu của thời đại. Đây chính là "chìa khóa vàng" mở cánh cửa phát triển, giúp Việt Nam vượt qua bẫy thu nhập trung bình, tránh nguy cơ tụt hậu, và hiện thực hóa khát vọng hùng cường, thịnh vượng của dân tộc.

Không chỉ dừng ở định hướng, TP. Hồ Chí Minh đã nhanh chóng hiện thực hóa tinh thần Nghị quyết 57 bằng những hành động cụ thể. Chỉ sau 9 tháng kể từ khi được ban hành, nhiều điểm nghẽn thể chế, cơ chế, chính sách trước đây kìm hãm phát triển đã được tháo gỡ, nguồn lực, hạ tầng, dữ liệu, nhân lực được tăng cường một cách có hệ thống.

Những con số này là minh chứng rõ ràng cho thấy Nghị quyết 57 đã "chọn đúng hướng, đi đúng đường". Bởi lẽ, tiềm năng phát triển của khoa học, công nghệ và chuyển đổi số trong nước còn rất lớn - và Nghị quyết 57 đã phát lệnh để tiềm năng được "thức tỉnh".

Tại Đại hội Đảng bộ TP. Hồ Chí Minh lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 - 2030, lần đầu tiên, thành phố giới thiệu 650 sản phẩm và giải pháp công nghệ "Made in Vietnam", thuộc 11 nhóm công nghệ chiến lược và 4 ngành công nghiệp chủ lực. Đây là minh chứng sống động cho sức sáng tạo nội sinh, cho tiềm năng công nghệ Việt Nam đang trỗi dậy mạnh mẽ.

Phát biểu tại phiên bế mạc Đại hội đại biểu Đảng bộ TP. Hồ Chí Minh lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 - 2030, Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ TP. Hồ Chí Minh Lâm Đình Thắng khẳng định: "Nghị quyết 57 đã mở ra cơ hội để TP. Hồ Chí Minh phát huy vai trò đầu tàu trong phát triển vùng Đông Nam Bộ - vùng kinh tế năng động nhất cả nước - và trở thành một cực tăng trưởng đổi mới sáng tạo của quốc gia".

Việt Nam hiện có quan hệ hợp tác khoa học công nghệ với gần 70 quốc gia, sở hữu hơn 80 hiệp định khoa học - công nghệ ở cấp chính phủ và bộ ngành và là thành viên, đối tác của hàng trăm tổ chức nghiên cứu, viện trường uy tín trên thế giới. Đây chính là "cầu nối" đưa trí tuệ Việt vươn tầm thế giới.

Tại Hà Nội, "Trung tâm Công nghệ Chiến lược Australia - Việt", một mắt xích quan trọng trong quan hệ hợp tác toàn diện, đặc biệt là trong lĩnh vực khoa học công nghệ đổi mới sáng tạo giữa Việt Nam và Australia, vừa được khai trương. Với nguồn vốn khởi đầu hơn 2,1 triệu đô la Australia, trung tâm đặt mục tiêu thúc đẩy nghiên cứu thế hệ tiếp theo - từ 5G/6G, an ninh mạng, trí tuệ nhân tạo, đến công nghệ vệ tinh - tạo nền tảng cho chuyển đổi số mạnh mẽ.

Trung tâm công nghệ chiến lược Australia - Việt là mô hình hiện thực hóa tinh thần của Nghị quyết 57 với việc thu hút chuyên gia quốc tế, xây dựng trung tâm đạt chuẩn toàn cầu, kết nối sâu hệ sinh thái khoa học công nghệ giữa các quốc gia.

Với cách tiếp cận mở, liên ngành và có chiều sâu, Trung tâm Công nghệ Chiến lược Australia - Việt đang tạo nền tảng để khoa học Việt Nam hội nhập sâu, vươn xa, góp phần đưa tri thức trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp trong giai đoạn phát triển mới.

Đây chính là những tiềm năng rộng mở để trí tuệ Việt Nam bước ra thế giới - không còn đứng ngoài cuộc chơi của thời đại.

Với kinh nghiệm nhiều năm giảng dạy và nghiên cứu tại Anh trong lĩnh vực thần kinh học và trí tuệ nhân tạo, Tiến sĩ Vi Chí Thành đã dày công nghiên cứu và tạo ra thiết bị đeo đầu thông minh nhằm hỗ trợ sức khỏe tinh thần. Thiết bị này tích hợp nhiều cảm biến hiện đại như điện não đồ, đo lưu lượng máu não, nhịp tim, có thể nhận diện sớm dấu hiệu căng thẳng, kiệt sức, mất tập trung, từ đó đưa ra lời khuyên hoặc cảnh báo cho người dùng. Dù đã được chứng nhận thử nghiệm tại các bệnh viện nhưng dự kiến đến năm 2026, thiết bị hỗ trợ sức khỏe tinh thần mới được thương mại hóa để giúp người dân có thể tiếp cận công nghệ mới và chủ động chăm sóc sức khỏe tinh thần hiệu quả.

Bên cạnh đó, luật cũng nhấn mạnh sự hợp tác giữa các tổ chức nghiên cứu, trường đại học và doanh nghiệp. Đây là yếu tố quyết định để khoa học và công nghệ không chỉ dừng lại ở lý thuyết mà được ứng dụng vào thực tiễn, thúc đẩy phát triển các sản phẩm đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế.

Cùng với việc hoàn thiện Luật Khoa học và Công nghệ, Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị đã mở ra một hướng tiếp cận mới - đặt trọng tâm vào mô hình "Tam giác đổi mới" giữa Nhà nước, Nhà trường và Nhà doanh nghiệp

Thực tế trước đây, mô hình "Tam giác đổi mới" đã được nhắc đến, nhưng vẫn như một bản nhạc chưa đủ nhịp. Nhà nước có chủ trương, nhà trường có tri thức, doanh nghiệp có nhu cầu, nhưng giữa ba bên vẫn thiếu một sợi dây liên kết bền vững.

Nghị quyết 57 ra đời chính là sợi dây kết nối ấy, giúp điều phối và tạo nền tảng để "ba Nhà" cùng hành động. Khi thể chế, cơ chế và chính sách được đồng bộ hóa, hợp tác không còn là lời kêu gọi, mà là một chương trình hành động thực tế - hướng tới mục tiêu biến tri thức khoa học thành giá trị quốc gia, thành động lực cất cánh trong thời đại số.

Triển khai tinh thần Nghị quyết 57, gắn với định hướng phát triển kinh tế tư nhân từ Nghị quyết 68, Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh đã ra mắt Chương trình "Từ tầm nhìn đến thực thi mô hình hợp tác Nhà nước - Nhà trường - Doanh nghiệp". Mô hình này được ví như "Tam giác đổi mới" - là cấu trúc chiến lược trong hệ sinh thái quốc gia về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Ở đó, Nhà nước đóng vai trò kiến tạo - mở đường thể chế, chính sách và nguồn lực, Nhà trường là trung tâm sản sinh tri thức, nơi đào tạo, nghiên cứu và chuyển giao công nghệ, còn Doanh nghiệp là lực kéo - thương mại hóa sản phẩm, đưa đổi mới vào cuộc sống. Ba đỉnh, một mục tiêu - cùng hội tụ trong khát vọng đưa tri thức trở thành sức mạnh kiến tạo Việt Nam hùng cường.

Các chuyên gia cho rằng hợp tác ba nhà phải được vận hành dựa trên những nguyên tắc chung, cùng thiết kế, cùng triển khai, cùng chia sẻ. Khi "tam giác chiến lược" này vận hành hiệu quả, quốc gia sẽ có cơ hội "đi tắt, đón đầu" và vươn lên mạnh mẽ.

Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh là đơn vị tiên phong triển khai chương trình VNU350 về thu hút, giữ chân và phát triển các nhà khoa học trẻ xuất sắc, các nhà khoa học đầu ngành. Chương trình đã thu hút 22 nhà khoa học quốc tế năm 2024 và dự kiến tuyển dụng 39 nhà khoa học vào năm 2025.

Tiến sĩ Cấn Trần Thành Trung, tốt nghiệp thủ khoa ngành Toán vào năm 2018 tại đại học Duke và tốt nghiệp tiến sĩ ở Viện Công nghệ California, những đại học hàng đầu nước Mỹ theo bảng xếp hạng US News đã chọn lựa trở về Việt Nam để giảng dạy và nghiên cứu tại trường đại học Khoa học Tự nhiên theo chương trình VNU350 của Đại học Quốc gia TP.HCM. Tiến sĩ Thành Trung cũng là chủ nhân huy chương vàng Olympic Toán quốc tế năm 2013.

Một môi trường khoa học công nghệ thuận lợi không chỉ đến từ chính sách pháp lý mà còn từ yếu tố con người. Luật Khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo sửa đổi sẽ tạo điều kiện để phát triển các nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực khoa học công nghệ. Điều này thể hiện rõ qua việc hỗ trợ đào tạo, phát triển nghề nghiệp cho các nhà khoa học, kỹ sư, lập trình viên, cũng như tăng cường các chương trình trao đổi quốc tế.

Với việc đưa vào thực thi Luật Khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo sửa đổi, Việt Nam đang tiến gần hơn tới mục tiêu xây dựng một môi trường khoa học công nghệ năng động và sáng tạo, nơi các ý tưởng có thể phát triển, được áp dụng vào thực tiễn và mang lại lợi ích cho toàn xã hội. Nếu chúng ta tạo dựng được những nền tảng vững chắc từ chính sách, nguồn nhân lực đến hệ sinh thái sáng tạo, thì tương lai khoa học công nghệ của Việt Nam chắc chắn sẽ tỏa sáng, góp phần đưa đất nước phát triển mạnh mẽ hơn trong kỷ nguyên công nghệ 4.0.

"Không có quốc gia nào hùng cường với một nền khoa học yếu kém" - đây không chỉ là lời cảnh tỉnh, mà là lời hiệu triệu - khơi dậy khát vọng cất cánh của dân tộc bằng tri thức, bằng công nghệ, bằng sức mạnh của đổi mới sáng tạo.

Bước vào kỷ nguyên số, Việt Nam đang tiến lên với định hướng rõ rệt: Lấy khoa học làm động lực, lấy con người làm trung tâm và lấy kết quả làm thước đo. Với Nghị quyết 57, chúng ta đang xây dựng một thế hệ trí thức công nghệ - những người mang khát vọng dựng xây quốc gia thịnh vượng, đưa Việt Nam bứt phá bằng tri thức, sánh vai cùng thời đại. Khi nhân tài được trọng dụng, khi khoa học được tôn vinh và khi đổi mới trở thành văn hóa, đó chính là lúc Việt Nam sẽ thật sự cất cánh.

>>> Xin mời quý vị đón xem Thời sự HTV lúc 20 giờ và Chương trình Thế giới 24G lúc 20 giờ 30 phút mỗi ngày trên kênh HTV9