Tổng thống Nga Vladimir Putin có chuyến thăm cấp nhà nước tới Ấn Độ đầu tiên trong vòng 4 năm, theo lời mời của Thủ tướng nước chủ nhà Narendra Modi. Với chương trình nghị sự khá dày đặc, hội nghị thượng đỉnh thường niên Ấn Độ - Nga lần thứ 23 thảo luận hàng loạt thỏa thuận hợp tác tiềm năng trong quan hệ song phương cũng như các vấn đề quốc tế cùng quan tâm.

Quan hệ Nga - Ấn Độ vốn có nền tảng vững chắc từ thời Liên Xô, trải rộng trên các lĩnh vực thương mại, đầu tư, quốc phòng và năng lượng. Nga hiện là nhà cung cấp quốc phòng chủ chốt cho New Delhi, với khoảng 60 - 70% trang bị quân sự của Ấn Độ có nguồn gốc từ Nga. Tuy nhiên, xung đột Nga - Ukraine tạo ra một thách thức nghiêm trọng đối với chính sách đối ngoại của Ấn Độ, buộc New Delhi duy trì chính sách cân bằng khéo léo trong quan hệ với Nga và phương Tây.

Từ tháng 2/2022 - 7/2024, Ấn Độ dường như chỉ giữ các tương tác chính thức với Nga ở mức thấp, song vẫn duy trì quan hệ đối tác kinh tế cùng có lợi với Matxcova. Điều này thể hiện qua kim ngạch thương mại song phương tăng vọt từ 13,1 tỷ USD trong năm tài khóa 2021 - 2022 lên 68,7 tỷ USD trong năm tài khóa 2024 - 2025, với mục tiêu đạt 100 tỷ USD vào năm 2030.

Sự tăng trưởng trên chủ yếu là do Nga trở thành nhà cung cấp dầu lớn nhất của Ấn Độ. Lượng dầu thô Ấn Độ mua từ Nga đã tăng từ mức dưới 1% tổng lượng dầu nhập khẩu trước xung đột Ucraina lên gần 40%, khiến Ấn Độ trở thành nước mua dầu thô vận chuyển bằng đường biển lớn nhất của Nga.

Để đa dạng hóa quan hệ thương mại, trước chuyến thăm của Tổng thống Putin, giới chức hai nước đã có các cuộc hội đàm trong các lĩnh vực từ quốc phòng đến vận tải biển và nông nghiệp. Tháng 8 năm nay, hai nước đồng ý khởi động các cuộc đàm phán về một thỏa thuận thương mại tự do giữa Ấn Độ và Liên minh Kinh tế Á - Âu do Nga dẫn đầu.

Lĩnh vực hạt nhân dân sự và di cư lao động cũng là một trọng tâm hợp tác quan trọng. Nga đang tham gia dự án điện hạt nhân lớn nhất của Ấn Độ, và hai bên đang thảo luận mở rộng hợp tác sang các lĩnh vực khác như phát triển lò phản ứng mô - đun nhỏ. Trong khi đó, một thỏa thuận về di cư lao động sẽ thiết lập khuôn khổ pháp lý cho việc tiếp nhận lao động tay nghề cao của Ấn Độ sang Nga, hỗ trợ những lĩnh vực đang thiếu hụt nhân lực như dịch vụ công nghệ thông tin.

Các chuyên gia đánh giá, quan hệ hai nước tuy không "đồng minh", nhưng là "Đối tác Chiến lược Đặc biệt và Đặc quyền", vị thế cao nhất trong hệ thống phân loại quan hệ của Ấn Độ. Chính vị thế này tạo ra nền tảng tin cậy để hai bên tiếp tục hợp tác, bất chấp những biến động quốc tế.

Trong bối cảnh địa chính trị rộng lớn hơn, chuyến thăm của Tổng thống Putin diễn ra trong bối cảnh Mỹ gia tăng sức ép để Ấn Độ hạ cấp quan hệ với Nga. Giai đoạn đầu của Chính quyền Tổng thống Trump 2.0 đã trở thành chặng đường gập ghềnh đối với quan hệ Ấn - Mỹ. Dù New Delhi sẵn sàng tăng mua các nguồn năng lượng và vũ khí của Mỹ, nhưng vẫn không tránh khỏi các mức thuế quan của Tổng thống Trump.

Xuất phát từ việc Ấn Độ mua dầu của Nga, tháng 8 vừa qua, Mỹ áp mức thuế quan lũy kế 50% đối với một loạt hàng hóa Ấn Độ. Các biện pháp này đã tác động đến nhiều ngành công nghiệp của Ấn Độ, bao gồm nông nghiệp, sản xuất ô tô, sản xuất nhôm và thép, chế biến đồng và dệt may. Hơn nữa, Washington có thể sẽ tiếp tục phản ứng trước bất kỳ thỏa thuận năng lượng và quốc phòng mới nào giữa Ấn Độ và Nga.

Các lệnh trừng phạt mới nhất của Mỹ nhằm vào hai công ty dầu mỏ lớn nhất của Nga là Rosneft và Lukoil. Dù khó có thể cắt đứt hoàn toàn mối quan hệ năng lượng song phương, nhưng điều này sẽ ngăn các doanh nghiệp Ấn Độ thực hiện các giao dịch trong tương lai, từ đó làm giảm lượng dầu thô nhập khẩu từ Nga.

Nhập khẩu dầu thô từ Nga đã đạt đỉnh vào tháng 11 vừa qua, khi các nhà máy lọc dầu tích trữ trước thời hạn trừng phạt. Tuy nhiên, trong tháng 12 này, lượng dầu nhập từ Nga dự kiến sẽ ở mức thấp nhất trong ba năm.

Trong bối cảnh tương lai nhập khẩu dầu mỏ còn mờ mịt, trọng tâm của hội nghị thượng đỉnh sẽ là tạo điều kiện thuận lợi cho xuất khẩu hàng hóa Ấn Độ sang Nga, đặc biệt là dược phẩm, máy móc và nông sản. Bên cạnh đó, không giống như dầu thô, Ấn Độ không có kế hoạch đóng băng quan hệ quốc phòng với Matxcova trong thời gian tới.

Hiện hơn 50% trang bị quân sự đang vận hành của Ấn Độ vẫn có nguồn gốc từ Nga, dù nhập khẩu khí tài Nga đã giảm dần trong những năm gần đây. Ấn Độ có thể sẽ tận dụng chuyến thăm của ông Putin để thúc đẩy việc mua tiêm kích thế hệ thứ năm Su-57 của Nga, cùng các hệ thống phòng thủ tên lửa tiên tiến, dù về dài hạn, xu hướng đa dạng hóa nguồn cung và đầu tư cho sản xuất quốc phòng trong nước của New Delhi sẽ không thay đổi.

Quan hệ với Nga - "Đối tác được kiểm chứng qua thời gian" cũng giúp Ấn Độ củng cố thông điệp đối nội về chính sách đối ngoại nhất quán và không bị ảnh hưởng bởi các cú sốc bên ngoài. Vì lý do này, Ấn Độ sẽ tiếp tục đầu tư vào quan hệ đối tác với Nga ngay cả khi các điều kiện cơ bản để duy trì mối quan hệ này chưa thực sự vững chắc, cũng như tồn tại nhiều vấn đề ngăn cản mở rộng quan hệ đối tác. Truyền thông Ấn Độ còn cho rằng, lập trường của nước này có thể là hình mẫu cho nhiều nền kinh tế đang phát triển, cho thấy có thể bảo vệ lợi ích quốc gia mà không cần chịu áp lực từ bất kỳ khối nào.

Theo giới quan sát, chuyến thăm của Tổng thống Putin đến Ấn Độ lần này được xem là mang tính biểu tượng và chiến lược. Sự kiện này vì thế được đánh giá như một dấu mốc quan trọng giúp hai nước tái khẳng định độ bền của quan hệ song phương trong bối cảnh môi trường địa chính trị toàn cầu nhiều biến động.

 >>> Xin mời quý vị đón xem Thời sự HTV lúc 20 giờ và Chương trình Thế giới 24G lúc 20 giờ 30 phút mỗi ngày trên kênh HTV9