Đứng trước tham vọng ghi lại dấu ấn thế kỷ 21, chính phủ Pháp đang vấp phải làn sóng phản đối dữ dội khi quyết định thay thế các ô kính cổ tại Nhà thờ Đức Bà Paris. Đây không chỉ là sự xung đột về thẩm mỹ, mà còn là cuộc đối đầu trực diện giữa khát vọng cách tân và nguyên tắc thượng tôn luật pháp trong bảo tồn di sản nhân loại.

Sáu ô cửa kính màu tại gian phía Nam Nhà thờ Đức Bà Paris, kiệt tác của kiến trúc sư lừng danh Eugène Viollet-le-Duc, không chỉ đơn thuần là những tác phẩm nghệ thuật mà còn là "nhân chứng" lịch sử vô giá.

Từng kiên cường "sống sót" qua lửa đạn của các cuộc chiến tranh và cả trận hỏa hoạn kinh hoàng năm 2019, những báu vật này hiện lại đứng trước nguy cơ bị tháo dỡ vĩnh viễn.

Dưới sự bảo trợ của Tổng thống Emmanuel Macron, một cuộc thi với thông điệp "Ghi lại dấu ấn thời đại" đã được khởi động, đặt tiền đề cho việc thay thế những giá trị cổ điển bằng nghệ thuật đương đại. Quyết định này ngay lập tức thổi bùng "tâm bão" dư luận, dấy lên những tranh luận nảy lửa về ranh giới mong manh giữa sự đổi mới và hành vi xâm phạm tính nguyên vẹn của di tích.

Didier Rykner, một nhà báo và nhà lịch sử nghệ thuật danh tiếng, lập luận rằng kế hoạch thay đổi này vi phạm các luật bảo vệ di sản. 

Cuộc tranh cãi không chỉ dừng lại ở góc độ thẩm mỹ mà đã tiến triển thành một cuộc chiến pháp lý đầy căng thẳng khi Hiệp hội Sites et Monuments chính thức đệ đơn kiện chính phủ.

Chuyên gia văn hóa Stéphane Bern, cáo buộc chính quyền đang đứng trên pháp luật và vi phạm Hiến chương Venice, đạo luật quốc tế cấm thay thế các yếu tố di sản còn nguyên vẹn.

Họ lo ngại rằng việc tháo bỏ các ô kính của Viollet-le-Duc không chỉ là hành động ngẫu hứng nhằm lưu danh sử sách của một nhiệm kỳ chính trị, mà còn là sự "phản bội" không thể đảo ngược đối với cấu trúc nguyên sơ của một di sản thế giới đã được UNESCO công nhận. Một bản kiến nghị dừng thay các ô kính cổ hiện cũng đã thu hút khoảng 270 ngàn chữ ký. 

Ngày 8/12/2025, sau thời gian dài tranh luận gay gắt, mô hình thiết kế của họa sĩ Claire Tabouret chính thức ra mắt công chúng Paris. Đứng trước áp lực giữ trọn dòng chảy lịch sử, họa sĩ Claire Tabouret đã nỗ lực tìm kiếm điểm giao thoa thông qua chủ đề "Lễ Hiện Xuống" - khoảnh khắc Chúa Thánh Thần giáng lâm dưới hình dạng những "lưỡi lửa" để ban tặng sự thông tuệ.

Bằng cách lồng ghép tinh tế các họa tiết nguyên bản của Viollet-le-Duc vào hậu cảnh, tác giả tạo ra một lớp "kính trong kính" đầy ẩn ý, vừa duy trì sự kết nối thời gian, vừa thể hiện cử chỉ tôn trọng sâu sắc dành cho bậc tiền bối. Với Claire Tabouret, nghệ thuật đương đại không tiêu biến quá khứ mà là cách để di sản tiếp tục hít thở và đối thoại với thế hệ hôm nay.

Tuy nhiên, sự xung đột về phong cách giữa hai thế kỷ vẫn là một thách thức khó khỏa lấp đối với những người tôn thờ truyền thống.

Trong khi Viollet-le-Duc trung thành với tông màu sapphire, đỏ thẫm cùng quy tắc hình học nghiêm ngặt tạo nên vẻ uy nghiêm truyền thống, thì Claire Tabouret lại sử dụng kỹ thuật chuyển màu rực rỡ với nét vẽ phóng khoáng, phá vỡ mọi giới hạn của khung viền cổ điển.

Sự thay đổi từ những luồng sáng sắc nét sang vầng hào quang mềm mại của kính đương đại không chỉ là câu chuyện về màu sắc, mà còn dấy lên lo ngại về việc làm biến đổi hoàn toàn bầu không khí tâm linh vốn có của thánh đường.

Chính sự khác biệt này đã đẩy cuộc tranh luận chạm đến cốt lõi của bài học bảo tồn: Chúng ta nên giữ gìn quá khứ như một bảo tàng tĩnh lặng, hay để di sản tiếp tục chuyển mình cùng hiện tại?

Đối với giới phê bình, câu trả lời không nằm ở thị hiếu cá nhân, mà phải dựa trên nguyên tắc thượng tôn pháp luật và trách nhiệm bảo vệ di sản trước mọi ý chí thay đổi nhất thời. Cuộc chiến tại Nhà thờ Đức Bà Paris sẽ còn tiếp diễn và đẩy lên cao trào cho đến khi ranh giới giữa "hồi sinh" và "xâm phạm" được phân định rõ ràng bằng những giá trị pháp lý bền vững.

>>> Xin mời quý vị đón xem Thời sự HTV lúc 20 giờ và Chương trình Thế giới 24G lúc 20 giờ 30 phút mỗi ngày trên kênh HTV9