(HTV) - Ngày Dân số Thế giới 11/7/2025 năm nay có chủ đề "Quyền tự quyết về sinh sản trong một thế giới đang thay đổi" nhấn mạnh quyền cơ bản về tiếp cận thông tin, dịch vụ y tế để chủ động và có trách nhiệm trong lựa chọn sinh sản.

Hiện nay, hàng triệu người trên thế giới không thể có số con như họ mong muốn - dù là muốn có nhiều hơn, ít hơn hay không có con.

Ngày Dân số Thế giới năm nay có chủ đề “Quyền tự quyết về sinh sản trong một thế giới đang thay đổi” nhấn mạnh quyền cơ bản về tiếp cận thông tin, dịch vụ y tế để chủ động và có trách nhiệm trong lựa chọn sinh sản.

Trong bối cảnh mức sinh thấp, biến đổi khí hậu, già hóa dân số, di cư và bất bình đẳng giới đang tác động sâu rộng đến nhiều quốc gia, việc sinh con không chỉ là một lựa chọn cá nhân - mà còn là quyền và trách nhiệm thiêng liêng của mỗi cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh sản.

Sau khi tiến hành sáp nhập, TP.HCM được kỳ vọng trở thành "siêu đô thị"dẫn đầu cả nước về kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, Thành phố hiện vẫn đang là địa phương có mức sinh thấp nhất cả nước.

Theo Quyết định số 588 của Thủ tướng Chính phủ về Chương trình điều chỉnh mức sinh phù hợp các vùng, đối tượng đến năm 2030 trong đó có xác định 3 hành động cần được triển khai thực hiện gồm: (1) Tăng cường tỷ suất sinh con ở các tỉnh, thành phố có mức sinh thấp (≤ 2,0 con); (2) Giảm 10% tổng tỷ suất sinh ở các tỉnh, thành phố có mức sinh cao (>2,2 con); (3) Duy trì mức sinh thay thế ở các tỉnh, thành phố còn lại. Do đó, việc tăng cường tỷ suất sinh con ở các tỉnh, thành phố có mức sinh thấp (≤ 2,0 con) là nhiệm vụ trọng tâm hiện nay của TP.HCM.

Theo ông Phạm Chánh Trung - Chi cục trưởng Chi cục Dân số TP.HCM, về cơ cấu dân số, thống kê sơ bộ ban đầu cho thấy TP.HCM vẫn giữ vững đặc điểm của một đô thị trẻ và đang trong thời kỳ "cơ cấu dân số vàng", với tỷ lệ dân số trong độ tuổi lao động chiếm khoảng 70,6%. Đây là một lợi thế lớn, cung cấp nguồn nhân lực dồi dào cho sự phát triển kinh tế.

Tuy nhiên, bên cạnh đó, TP.HCM cũng đang đối mặt với quá trình già hóa dân số ngày càng rõ nét, với tỷ lệ người cao tuổi (trên 60 tuổi) đã chiếm khoảng 10,5% tổng dân số. Đồng thời, với mức sinh thấp kéo dài, điều này dần trở thành thách thức nghiêm trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội. 

Khi số lượng trẻ em sinh ra ngày càng ít, nguồn nhân lực trẻ, năng động và sáng tạo - yếu tố quan trọng duy trì nhịp độ phát triển kinh tế - sẽ suy giảm đáng kể. Điều này sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng duy trì tăng trưởng của Thành phố. Không chỉ vậy, mức sinh thấp sẽ đẩy nhanh tốc độ già hóa dân số và tạo ra áp lực lớn lên hệ thống an sinh xã hội, đặc biệt trong các lĩnh vực y tế, phúc lợi và lương hưu.

Trước tình hình này, việc tìm kiếm giải pháp hiệu quả để nâng cao mức sinh, duy trì cơ cấu dân số bền vững là nhiệm vụ cấp bách đối với chính quyền và ngành dân số TP.HCM trong bối cảnh phát triển của một "siêu đô thị".

Chính sách giải quyết vấn đề này cần phải linh hoạt và toàn diện: Sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa hỗ trợ kinh tế, cải thiện môi trường sinh đẻ - nuôi con và quan trọng nhất là thay đổi nhận thức xã hội về hôn nhân và sinh con.

Đầu tiên, việc tiếp tục truyền thông sâu rộng đến tất cả các đối tượng về vấn đề mức sinh thấp và những thách thức mà nó đặt ra đối với cá nhân, gia đình và xã hội.

Thứ hai, TP.HCM sẽ tập trung vào các chính sách hỗ trợ toàn diện cho các cặp vợ chồng có mong muốn sinh con. Những chính sách này bao gồm các vấn đề về y tế, giáo dục và hiện đang được đề xuất với sự phản biện từ các bên chuyên môn để đảm bảo tính hiệu quả và phù hợp.

Trong chiến lược dân số hiện nay, việc tôn trọng và đề cao quyền lựa chọn sinh là vô cùng quan trọng. Khi người dân cảm thấy được tôn trọng và có quyền tự quyết, họ sẽ chủ động hơn trong việc đưa ra những quyết định phù hợp với hoàn cảnh và mong muốn của mình, thay vì tuân thủ một cách thụ động.

Chi Cục trưởng Chi cục Dân số Thành phố khẳng định, việc cân bằng giữa "quyền tự do cá nhân và lợi ích xã hội" đòi hỏi một cách tiếp cận mềm dẻo, nhân văn và định hướng hỗ trợ, chứ không phải áp đặt:

Sinh con không chỉ là quyền cá nhân, mà còn là một hành trình sinh học phức tạp, gắn liền với trách nhiệm về sức khỏe, chất lượng sống và sự phát triển dân số bền vững. Trách nhiệm đầu tiên thuộc về cha mẹ - những người cần chuẩn bị tốt về tâm lý, sức khỏe sinh sản, và điều kiện chăm sóc sau sinh.

Chỉ tăng số sinh mà bỏ qua chất lượng thai kỳ và sức khỏe mẹ - con sẽ tạo áp lực lớn lên y tế, giáo dục và an sinh. Dân số phát triển không chỉ cần “đủ người”, mà phải là “người đủ chất lượng”.

Trong y học, một thai kỳ khỏe mạnh phải được bắt đầu từ giai đoạn tiền hôn nhân, qua sàng lọc trước sinh, quản lý thai kỳ an toàn và được theo dõi y tế liên tục. Việc có con trong độ tuổi vàng, chủ động tầm soát bệnh lý di truyền, tiêm phòng đầy đủ, bổ sung dinh dưỡng đúng cách,… không chỉ giúp mẹ khỏe, mà còn làm giảm nguy cơ bệnh tật bẩm sinh và tử vong sau sinh.

Mặc dù nguy cơ hiếm muộn gia tăng, nhưng hiện nay, các kỹ thuật can thiệp hỗ trợ sinh sản như IUI (bơm tinh trùng vào buồng tử cung) và IVF (thụ tinh trong ống nghiệm) đang ngày càng phát triển tại Việt Nam, mở ra nhiều cơ hội cho các cặp vợ chồng.

Ở những bệnh nhân đến đây làm thụ tinh ống nghiệm, sẽ có từng bước khám cụ thể. Ví dụ, những trường hợp thông thường do lớn tuổi, hoặc có chỉ số AMH (dự trữ trứng) thấp sẽ tiêm thuốc để thực hiện chu kỳ trữ phôi, sau đó sẽ chuyển phôi. Còn những bệnh nhân có bệnh lý nền như u xơ, u nang, hoặc dị tật đường sinh dục sẽ xử lý các bệnh lý này trước.

Bác sĩ Chuyên khoa II Trương Thị Thảo - Trưởng khoa Hiếm muộn, Bệnh viện Từ Dũ, TP.HCM

Để chăm lo sức khỏe sinh sản cần đòi hỏi thời gian và tài chính đáng kể. Thời gian qua, hệ thống bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT) cũng đã có nhiều điều chỉnh, mở rộng quyền lợi nhằm bảo vệ tốt hơn cho phụ nữ trong độ tuổi sinh sản.

Ông Trần Dũng Hà - Phó Giám đốc Bảo hiểm xã hội TP.HCM

Chế độ thai sản giờ đây bổ sung điều kiện hưởng trợ cấp cho lao động nữ phải nghỉ việc để điều trị vô sinh và mở rộng quyền lợi cho lao động nữ mang thai hộ. Đặc biệt, đây là lần đầu tiên trong Luật BHXH, chế độ thai sản được áp dụng cho người tham gia BHXH tự nguyện là nữ.

Cụ thể, nếu đóng BHXH tự nguyện từ đủ 6 tháng, hoặc kết hợp đóng BHXH tự nguyện và BHXH bắt buộc đủ 6 tháng trong 12 tháng trước khi sinh con, lao động nữ sẽ được hưởng trợ cấp thai sản 2 triệu đồng cho mỗi con sinh ra, và khoản tiền này sẽ do ngân sách nhà nước chi trả. Những thay đổi này nhằm mở rộng hỗ trợ và đảm bảo an sinh xã hội cho người lao động.

Đặc biệt, Luật BHXH năm 2024 có hiệu lực từ 1/7/2025, cũng tạo điều kiện cho người nam đồng hành và chăm sóc vợ khi sinh con, cụ thể là lao động nam khi có vợ sinh con được nghỉ việc theo chế độ 5 ngày đối với trường hợp vợ sinh thường, 7 ngày đối với trường hợp vợ sinh đôi, 10 ngày đối với trường hợp vợ sinh đôi có phẫu thuật và 14 ngày đối với trường hợp vợ sinh ba.

Sinh con không chỉ là chuyện của mỗi cá nhân mà cộng đồng và nhà nước cũng có trách nhiệm đồng hành, chia sẻ. Sau sáp nhập hành chính, công tác dân số vẫn được duy trì và triển khai hiệu quả, thông qua đội ngũ 19.392 Cộng tác viên Dân số tại phường, xã.

Và để giải bài toán mức sinh thấp, TP.HCM đã triển khai nhiều giải pháp, nhất là việc đẩy mạnh lan tỏa thông điệp: “Mỗi cặp vợ chồng sinh đủ hai con - vì hạnh phúc gia đình, vì sự phát triển bền vững của đất nước”.

Chính sách khuyến khích sinh đủ 2 con đã và đang nhận được sự đồng thuận và hưởng ứng tích cực từ các gia đình trẻ tại TP.HCM, đặc biệt sau khi quy định xử lý kỷ luật đối với Đảng viên sinh con thứ ba được bãi bỏ.

Hội Liên hiệp Phụ nữ phường Phú Thọ mới đã tập trung, xây dựng chương trình và quy chế làm việc. Trong đó, chúng tôi chú trọng nhất là chăm lo quyền lợi cho Hội viên phụ nữ và phụ nữ ngoài Hội. Chúng tôi còn lập danh sách chị em trong độ tuổi 35 đang mang thai hoặc đang sinh con thứ hai để kịp thời hưởng chế độ theo Nghị quyết 40 của HĐND TP.HCM.

Chị Lê Thị Thanh Thảo - Phó Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ phường Phú Thọ, TP.HCM

Trên địa bàn Thành phố, nhiều gia đình tiêu biểu được tuyên dương là Gia đình Hạnh phúc, Văn hóa. Dù mỗi gia đình có câu chuyện riêng, nhưng điểm chung đều có sự gắn kết, sẻ chia giữa các thành viên, trong đó con cái là sợi dây kết nối yêu thương, là nền tảng hạnh phúc trọn vẹn. 

Việc bãi bỏ quy định xử lý kỷ luật đối với Đảng viên sinh con thứ ba là một bước đi phù hợp với bối cảnh mức sinh thấp, thể hiện sự linh hoạt, nhân văn, khuyến khích mỗi gia đình chủ động sinh đủ con theo khả năng và điều kiện thực tế. 

Những chính sách và sự thay đổi trong quan niệm về việc sinh con đang góp phần xây dựng những gia đình hạnh phúc, bền vững tại TP.HCM.

Thế giới đang không ngừng đổi thay - từ môi trường sống, chất lượng thực phẩm đến áp lực cuộc sống hiện đại. Tất cả đều có thể âm thầm ảnh hưởng đến khả năng sinh sản, do đó, có thể những sự trì hoãn hôm nay sẽ trở thành nuối tiếc của mai sau.

Chị Tạ Thị Thúy Thảo (44 tuổi, sống tại Hà Nội) đã vỡ òa trong niềm hạnh phúc xen lẫn xúc động khi nghe bác sĩ thông báo kết quả phẫu thuật khá tích cực, dù chị đã lớn tuổi. Chị Thảo chia sẻ, năm 2023, con chị mất khi mới 15 tuổi, khiến hai vợ chồng vô cùng đau buồn và khao khát có con trở lại. 

Trong lúc phẫu thuật, chị vẫn nghe rõ lời động viên của bác sĩ về kết quả khả quan. Chị Thảo nghẹn ngào: "Thực sự, trong quá trình làm, lúc nào tôi cũng nghĩ đến con và luôn mong con trở lại. Tôi tin rằng con sẽ về với vợ chồng mình."

Chị cũng chia sẻ rằng, dù ở tuổi nào, khi có đủ khát khao và mong muốn, y học hiện đại sẽ mang lại niềm tin cho các cặp vợ chồng.

Tại Khoa Hiếm muộn, Bệnh viện Từ Dũ (TP.HCM), mỗi ngày có hàng trăm người phụ nữ chờ mong được nghe thông báo kết quả thành công sau thực hiện thủ thuật can thiệp. Có người vẫn kiên trì sau vài lần đến vài chục lần, cũng có người hồi hộp khi chọc hút trứng lần đầu, sợ đau, sợ thất bại,… Nhưng tất cả đều mang trong mình đầy sự can đảm và niềm hy vọng.

Sau 17 năm ròng rã tìm kiếm con, chị Huỳnh Thị Lan Hương (phường Xóm Chiếu, TP.HCM) cuối cùng đã đón chào bé Dâu 5 tuổi, cô bé nhỏ nhắn, lanh lợi và líu lo cả ngày. Đây là kết quả mãn nguyện cho hành trình đầy gian nan của chị.

Chị Hương cũng lý giải những băn khoăn thường gặp của giới trẻ như chưa đủ tiền hay muốn phát triển sự nghiệp. Tuy nhiên, theo chị: "Làm cho nhiều rồi, tìm không ra con thì cái tiền đó đem đi tìm con nó cũng vậy".

Dù ở bất kỳ thời đại nào, việc có con luôn là niềm hạnh phúc vô bờ bến. Với sự phát triển vượt bậc của y học hiện đại, nỗi lo về việc khó có con đã không còn đáng sợ như trước.

Tuy nhiên, điều quan trọng nhất là sự sẵn sàng và chủ động của cha mẹ trong việc lên kế hoạch sinh con, đặc biệt khi sức khỏe và điều kiện còn cho phép. Bởi lẽ, thời gian không phải lúc nào cũng chờ đợi. Đôi khi, hành trình làm cha mẹ không chỉ cần niềm tin, mà còn cần cả một sự khởi đầu đúng thời điểm.

>>> Xin mời quý vị đón xem Thời sự HTV lúc 20 giờ và Chương trình Thế giới 24G lúc 20 giờ 30 phút mỗi ngày trên kênh HTV9