Nghệ thuật có mở lối cho tất cả, cho cả những người chưa từng thấy mặt trời? Câu hỏi ấy không chỉ là sự trăn trở, mà là động lực thôi thúc những tâm hồn đồng điệu cùng nhau thắp lên ánh sáng trong thế giới nghệ thuật của những người khiếm khuyết nhưng không hề thiếu cảm xúc và đam mê.

Những tâm hồn ấy chính là những thành viên của một doanh nghiệp xã hội mang tên Sunbox – một "chiếc hộp" đặc biệt, nơi chất chứa những "mặt trời" không thể nhìn thấy bằng mắt, chỉ có thể cảm nhận bằng trái tim.

Và cũng chính họ đã cùng nhau kiến tạo nên một dự án mang tên "Từ tai đến mắt": một hành trình đưa nghệ thuật kịch nói đến gần hơn với người khiếm thị, bằng những mô tả sống động qua thính giác và xúc giác.

Mỗi buổi xem kịch trong khuôn khổ dự án thường bắt đầu từ vài tuần trước suất diễn chính thức. Khi đăng ký thành công, khán giả sẽ nhận được một thư điện tử chứa thông tin hướng dẫn, quy định khi tham dự, cùng với bản ghi âm giới thiệu khái quát về nội dung vở diễn – như một "bức tranh âm thanh" giúp người khiếm thị hình dung bước đầu về thế giới sân khấu họ sắp bước vào.

Một trong những điểm độc đáo nhất của dự án chính là mô hình thu nhỏ tái hiện bối cảnh sân khấu – nơi người xem có thể chạm vào không gian của vở diễn bằng xúc giác. Song song với đó là phần diễn giải chi tiết từ người tường thuật, giúp khán giả khiếm thị cảm nhận được không chỉ câu chuyện, mà cả không khí, bố cục và sắc thái không gian của từng phân cảnh.

Để một buổi xem kịch dành cho khán giả khiếm thị diễn ra trọn vẹn, vai trò của "người mô tả" là vô cùng quan trọng. Họ chính là "đôi mắt" của khán giả đặc biệt này – những người quan sát mọi chuyển động trên sân khấu và truyền tải lại bằng ngôn ngữ, một cách chi tiết, sinh động và giàu hình ảnh nhất có thể.

Để hoàn thành vai trò ấy, người mô tả không chỉ cần hiểu sâu nội dung và nhịp điệu của vở diễn, mà còn phải có khả năng kể chuyện linh hoạt, truyền cảm. Trước buổi diễn, họ hỗ trợ khán giả khiếm thị hình dung tổng quan nội dung, giúp họ bước vào thế giới sân khấu một cách mạch lạc và chủ động. Trong khi vở diễn diễn ra, người mô tả phải vừa nhạy bén theo sát tình tiết, vừa giữ cho lời tường thuật luôn chính xác, giàu sắc thái. Đây cũng là một công việc đòi hỏi sức khỏe. Trung bình, một người mô tả phải sử dụng giọng nói liên tục trong gần 5 giờ đồng hồ – một thử thách không nhỏ với bất kỳ ai.

Là một dự án mà đối tượng hưởng lợi chính là người khuyết tật, hiển nhiên rằng những khó khăn mà Sunbox gặp phải là không hề ít. Tuy vậy, người trực tiếp quản lý dự án - anh Lương Linh chia sẻ: "Tất nhiên là có khó khăn, nhưng cũng không có khó khăn nào là không thể vượt qua", những khó khăn trong khâu vận hành đều nhận được sự đồng lòng của các nhân sự trong dự án, đó là tấm lòng của những con người có khát khao được tất cả khán giả dù khuyết tật hay không đều có thể cảm nhận được vẻ đẹp của nghệ thuật.

Các thiết bị tai nghe hỗ trợ đóng vai trò như "đôi mắt thứ hai" giúp các khán giả khiếm thị trải nghiệm vở diễn trọn vẹn hơn

Ấy vậy, khó khăn lớn nhất đến từ phía những vị khán giả đặc biệt - những khán giả khiếm thị. Anh chia sẻ do nhiều bạn chưa từng trải nghiệm mô hình này nên có sự e dè, phân vân khi đăng ký tham gia dự án. Tuy thế, chỉ sau những lần trải nghiệm đầu tiên, các bạn đều thể hiện sự thích thú trước cách xem kịch độc đáo này, cách xem kịch giúp họ được trải nghiệm một cách trọn vẹn hơn vở diễn. Các bạn không chỉ cảm nhận được vở diễn, mà còn cảm nhận được một sân khấu sống động theo cách riêng của mình.

Chia sẻ thêm về cảm xúc của những khán giả đặc biệt, anh Lương Linh cho biết trong khi với đội ngũ thực hiện, đó có thể là suất diễn thứ 15, 16… thì với người khiếm thị, đó là lần đầu tiên họ thực sự được "thấy" một vở kịch. Chính những cảm xúc nguyên sơ ấy đã trở thành nguồn năng lượng tươi mới, tiếp thêm động lực cho cả dự án.

Không ít khán giả đến với "Từ tai đến mắt" vốn đã yêu mến kịch nói từ những chiếc băng đĩa của chương trình Ngày xửa, ngày xưa. Họ luôn khao khát một ngày được thưởng thức một vở diễn trực tiếp, nhưng chưa từng nghĩ mình sẽ có cơ hội đặt chân vào rạp. Vậy nên, mình luôn xúc động khi nhận những bó hoa tươi thắm mà các bạn gửi tặng cho những nghệ sĩ.

Anh LƯƠNG LINH - ĐỒNG SÁNG LẬP SUNBOX

Những bó hoa ấy không chỉ là lời cảm ơn, mà còn là minh chứng cho sức sống bền bỉ của nghệ thuật – khi nó có thể chạm đến trái tim, kể cả trong bóng tối.

Chia sẻ cùng HTV, anh Lương Linh cho biết: trong suốt những suất diễn đầu tiên của "Từ tai đến mắt", anh không "dám" trực tiếp dẫn các khán giả khiếm thị lên tặng hoa cho các nghệ sĩ – những thần tượng lớn lao trong lòng họ. Anh nhờ các tình nguyện viên hỗ trợ thay. Bởi lẽ, anh sợ chính mình cũng sẽ không cầm được nước mắt trước giây phút xúc động ấy.

Bởi hơn cả một dự án nghệ thuật, "Từ tai đến mắt" là giấc mơ – không chỉ của đội ngũ Sunbox về một sân khấu bình đẳng, mà còn là ánh dương nhỏ bé soi rọi vào thế giới của những người không nhìn thấy ánh sáng. Họ có thể không nhìn thấy sân khấu, không cảm nhận được từng bước đi, từng cử chỉ bằng mắt. Nhưng họ nghe thấy, cảm được, và sống trọn trong từng khoảnh khắc của vở diễn – bằng trái tim.

Có thể dự án "Từ tai đến mắt" chưa mang đến một trải nghiệm hoàn hảo như với khán giả sáng mắt. Nhưng trong từng thanh âm, từng lời mô tả, từng nhịp kể dịu dàng… một cánh cửa vẫn đang mở ra – nơi nghệ thuật không còn là đặc quyền, mà là quyền được cảm nhận của tất cả mọi người.

Giữa thời điểm kinh tế đầy biến động, để một doanh nghiệp sống sót đã khó, để một doanh nghiệp xã hội tồn tại lại càng gian nan hơn gấp bội. Nhưng với Sunbox, giá trị cốt lõi không nằm ở con số doanh thu, mà ở những giây phút khán giả khiếm thị bật cười, xúc động, hay đơn giản là được sống trọn vẹn trong một vở diễn mà trước đây họ chưa từng mơ đến.

Cho đến hiện tại, dự án Từ tai đến mắt vẫn đang nhận được sự đồng hành từ Viện Goethe trong mỗi suất diễn. Nhưng khi đợt tài trợ đầu tiên khép lại, chặng đường phía trước có thể sẽ thêm phần thử thách. Thế nhưng, anh Lương Linh vẫn kiên định một niềm tin rằng dẫu khó khăn đến đâu, dự án vẫn sẽ được duy trì vào mỗi dịp thường kỳ, để ánh sáng tiếp tục được lan tỏa qua những thanh âm, để nụ cười còn mãi trên môi khán giả khiếm thị, và cả những người đang cố gắng hết sức mình để vẽ nên những ánh hào quang từ trong bóng tối.

>>> Xin mời quý vị đón xem Thời sự HTV lúc 20 giờ và Chương trình Thế giới 24G lúc 20 giờ 30 phút mỗi ngày trên kênh HTV9