(HTV) - Ngày 24/4 vừa qua, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã ký ban hành một đạo luật, theo đó công ty ByteDance sẽ phải bán ứng dụng TikTok tại Mỹ, nếu không, Tiktok sẽ bị cấm hoàn toàn ở nước này.
Câu hỏi đặt ra là liệu chính phủ Mỹ có cấm được TikTok tại thị trường nước này hay không? Theo các chuyên gia, việc này sẽ gặp rất nhiều rào cản và rất phức tạp.
Trước khi được Tổng thống Biden ký ban hành, đạo luật mang tên “Bảo vệ người Mỹ khỏi những Ứng dụng do các Nước thù nghịch Kiểm soát” đã được cả 2 viện của quốc hội Mỹ thông qua với số phiếu ủng hộ áp đảo (360–58 tại Hạ viện, và 79-18 tại Thượng viện).
Với đạo luật này, chính phủ Mỹ chính thức đưa ra tối hậu thư cho TikTok: bán công ty, nếu không sẽ bị cấm trên toàn nước Mỹ. Thời hạn mà chính phủ Mỹ đặt ra là 9 tháng, cộng thời gian 3 tháng gia hạn.
Ứng dụng chia sẻ video ngắn này có đến khoảng 170 triệu người dùng tại Mỹ, trong đó phần lớn là giới trẻ, và có khoảng 7 triệu công ty. Vì vậy, đạo luật này là một cú sốc đối với phần lớn người dùng TikTok tại Mỹ.
Đạo luật được lưỡng viện Quốc hội Mỹ thông qua với sự nhất trí cao. Giới lãnh đạo Mỹ lo ngại rằng công ty chủ sở hữu của TikTok có mối quan hệ với chính phủ Trung Quốc
Tại sao lại là TikTok? Bởi vì công ty chủ sở hữu của TikTok, công ty Bytedance, có trụ sở tại Trung Quốc. Trong nhiều năm qua, giới chức Mỹ lo ngại về những ai có thể truy cập được lượng dữ liệu khổng lồ về người dùng mà TikTok thu thập được.
Hạ nghị sĩ Mike Gallagher, một trong những tác giả của đạo luật, phát biểu: "TikTok là mối đe dọa an ninh quốc gia của chúng ta bởi vì nó thuộc sở hữu của công ty ByteDance, công ty chịu sự kiểm soát của Đảng Cộng Sản Trung Quốc."
Phía công ty Bytedance lẫn chính phủ Trung Quốc đều phủ nhận cáo buộc này. Ông Shou Chew, CEO của TikTok, khẳng định: "ByteDance không thuộc sở hữu và cũng không bị kiểm soát bởi chính phủ Trung Quốc. Chúng tôi là một công ty tư nhân."
Ông Shou Zi Chew - CEO của TikTok, phủ nhận mối quan hệ với Đảng Cộng Sản Trung Quốc và nói rằng ông có quốc tịch Singapore. Ông nói rằng hầu hết những gì mà các quan chức Mỹ lo ngại về TikTok là những tình huống giả định và chưa có bằng chứng chứng minh. Nguồn ảnh: Alex Wong/Getty Images
Nhưng trong nhiều năm qua, các quan chức Mỹ đã cảnh báo rằng chính phủ Trung Quốc có thể sử dụng các bộ luật về an ninh quốc gia để buộc Bytedance và các nhân viên quốc tịch Trung Quốc cung cấp thông tin về dữ liệu người dùng TikTok ở Mỹ.
Các nhà hoạch định chính sách Mỹ lo sợ rằng chính phủ Trung Quốc có thể dùng những thông tin riêng tư của người dùng TikTok để xác định mục tiêu cho hoạt động gián điệp hoặc thúc đẩy những chiến dịch lan truyền thông tin giả, tác động đến các cuộc bầu cử. Và điều đó có thể gây ra vấn đề lớn, nhất là trong lúc cuộc bầu cử tổng thống Mỹ đang đến gần.
Giới lãnh đạo Mỹ lo ngại Trung Quốc có thể dùng TikTok để tác động đến cuộc bầu cử Mỹ (vào tháng 11 sắp tới). Nguồn ảnh: Dado Ruvić/Reuters
Tại sao Mỹ quá lo lắng về Trung Quốc như vậy? Là vì quan hệ giữa hai nước đã xấu đi trong những năm qua. Từ những vấn đề cũ như cuộc cạnh tranh nhằm kiểm soát các công nghệ tương lai, căng thẳng gia tăng trên Biển Đông, và sự can dự của Mỹ trong vấn đề Đài Loan. Đến những vấn đề mới, như nguồn gốc của đại dịch COVID-19, và quan điểm đối nghịch trong cuộc xung đột Nga - Ucraina. Và cả vụ Mỹ bắn hạ khinh khí cầu do thám của Trung Quốc trên bầu trời Mỹ năm 2023.
Các nhà lập pháp Mỹ không gọi đạo luật mới là một lệnh cấm TikTok, mà chỉ là nhằm làm cho TikTok tốt hơn. Hạ nghị sĩ Mike Gallagher nói rằng: “Miễn là ByteDance không còn sở hữu TikTok, app này có thể tiếp tục tồn tại. Người dân lại có thể thực hiện những video nhảy múa vui nhộn hoặc giao tiếp với bạn bè, và tất cả những việc như thế.”
Nhưng phía TikTok đã phản ứng mạnh. Ông Shou Chew, CEO của TikTok phản bác: “Đừng hiểu sai. Đây là một lệnh cấm TikTok, và cũng là lệnh cấm các bạn và tiếng nói của các bạn."
TikTok cáo buộc động thái của chính phủ Mỹ vi phạm hiến pháp, mà cụ thể là vi phạm quyền tự do ngôn luận. Họ cũng tuyên bố sẽ tiến hành cuộc chiến pháp lý chống đạo luật mới.
"Hãy yên tâm, chúng tôi sẽ không đi đâu hết. Chúng tôi tự tin và chúng tôi sẽ tiếp tục chiến đấu vì các quyền của các bạn ở tòa. Những sự thật và hiến pháp đang đứng về phía chúng tôi, và chúng tôi dự kiến sẽ lại giành chiến thắng.", Shou Chew - CEO của TikTok khẳng định.
Một cuộc chiến pháp lý gay go đang chờ đợi TikTok ở Mỹ. Minh họa: Cath Virginia. Nguồn ảnh: Getty Images
Nỗ lực pháp lý của TikTok từng thành công trong quá khứ. Năm 2020, Tổng thống Mỹ Donald Trump ban hành một lệnh hành pháp để cấm TikTok nhưng lệnh cấm này sau đó bị tòa án liên bang ngăn chặn.
Phản ứng đối với đạo luật mới, TikTok nói rằng lệnh cấm sẽ gây thiệt hại cho hàng triệu doanh nghiệp, khiến cho các nghệ sĩ mất đi khán giả, và phá hủy kế sinh nhai của vô số người sáng tạo nội dung trên khắp nước Mỹ.
Từ trước khi Quốc hội Mỹ bỏ phiếu về đạo luật nói trên, TikTok đã kêu gọi khoảng 170 triệu người dùng của họ gọi điện đến Quốc hội để phản đối. Trong thông báo kêu gọi của TikTok, có cả một cơ chế giúp cho người ta tìm kiếm số phone của các nghị sĩ bằng cách điền mã số bưu điện (zip code) của họ. Kết quả là văn phòng của các nghị sĩ quốc hội Mỹ, bị dội bom bởi vô số cuộc gọi chất vấn về lệnh cấm TikTok.
Thông báo của TikTok kêu gọi người dùng lên tiếng phản đối đạo luật có khả năng cấm TikTok. Nhiều người nói rằng khi họ mở app lên, và nhìn thấy thông báo này, họ không có nhiều chọn lựa, ngoài bấm “call now” hoặc tắt app
Nhưng dường như nỗ lực của họ phản tác dụng. Hạ nghị sĩ Mike Gallagher nói rằng dòng thác lũ những cuộc gọi chất vấn của người dùng TikTok đã chứng minh tại sao đạo luật nói trên là cần thiết. Ông cho biết: “Có những văn phòng nghị sĩ bị tràn ngập bởi những cuộc gọi của những cháu tuổi teen, gọi đến than khóc. Có cháu còn đe dọa tự tử. Và một cháu còn đóng giả làm con trai của một nghị sĩ đồng nghiệp của tôi. Đối với tôi, điều đó cho thấy cách thức mà nền tảng này có thể bị sử dụng như là một vũ khí trong tương lai.”
Người dùng TikTok ở Mỹ “dội bom” các văn phòng nghị sĩ bằng những cú điện thoại chất vấn, khiến một số văn phòng phải ngắt đường dây điện thoại vì quá tải
Hạ nghị sĩ Mike Gallagher: “Làn sóng gọi điện phản đối đạo luật nói trên cho thấy đạo luật là cần thiết.”
Trong trường hợp TikTok đồng ý bán, thương vụ này cũng đứng trước nhiều trở ngại. Nền tảng này đã đạt doanh thu 16 tỷ đôla trong năm 2023. Vì vậy, nếu TikTok chấp nhận bán mình, thì cái giá có thể lên đến hàng chục tỷ đô la.
Karim Bardeesy, chuyên gia về chính sách công và công nghệ của Think tank The Dais, Đại học Toronto Metropolitan cho biết: "TikTok sở hữu những thuật toán mạnh hơn bất kỳ thuật toán truyền thông xã hội nào mà chúng ta từng thấy. Thuật toán cực mạnh của nó được hỗ trợ bởi dữ liệu khổng lồ. Những tài sản như thế khiến TikTok sẽ được định giá rất cao."
Và trong trường hợp như vậy, chỉ có một vài hãng khổng lồ về công nghệ như Google, Meta, Amazon, Walmart mới có thể mua được. Những hợp đồng mua bán như thế sẽ bị soi xét rất kỹ bởi chính phủ Mỹ, và có thể sẽ bị ngăn cản bởi những luật chống độc quyền của Mỹ. Chính phủ Mỹ nhiều khả năng sẽ không muốn vụ mua bán TikTok làm sản sinh ra một công ty làm bá chủ mảng truyền thông xã hội.
Chính phủ Trung Quốc cũng đã phản đối mạnh mẽ việc mua bán app này. Họ nói rằng động thái của chính phủ Mỹ là một hành động bắt nạt. Các chuyên gia cũng dự báo rằng chính phủ Trung Quốc sẽ ngăn chặn việc bán TikTok, bằng cách áp dụng luật kiểm soát việc xuất khẩu công nghệ, trong đó có các thuật toán.
Việc bán TikTok có thể vướng luật chống độc quyền của Mỹ, và luật cấm xuất khẩu công nghệ của Trung Quốc
Mỹ không phải là nước đầu tiên xem xét cấm TikTok. Ấn Độ đã cấm hoàn toàn app chia sẻ video ngắn này vào năm 2020, cùng với 58 app khác của Trung Quốc. Lệnh cấm được Ấn Độ ban hành sau những vụ đụng độ ở biên giới nước này với Trung Quốc. Sau nhiều tháng phản đối, người dùng TikTok ở đất nước đông dân nhất thế giới đã chuyển sang các nền tảng khác.
Một số nước cũng đã cấm sử dụng TikTok trên các thiết bị của chính quyền.
Tại Mỹ, hơn một nửa số tiểu bang cũng đã cấm sử dụng TikTok trên các thiết bị của chính quyền. Nhưng cấm TikTok một cách toàn diện là điều mà nhiều người Mỹ không muốn xảy ra.
Một số người nói rằng cấm TikTok đồng nghĩa với bóp nghẹt tiếng nói của giới trẻ. Nguồn ảnh: NATHAN POSNER/ANADOLU AGENCY/GETTY IMAGES
Nhiều người lập luận rằng những thông tin mà họ đồng ý chia sẻ với TikTok cũng là những thông tin mà họ thường chia sẻ với các mạng xã hội khác, chẳng hạn như tên, tuổi và địa điểm sinh sống của họ. Vấn đề xâm phạm sự riêng tư của dữ liệu cá nhân cũng đang xảy ra trên các mạng xã hội khác, chứ không phải chỉ có ở TikTok.
Trong khi đó, đối với nhiều người khác, TikTok là kế sinh nhai của họ, vì vậy lệnh cấm sẽ khiến họ thiệt hại.
Nhiều ý kiến cho rằng cần phải tăng cường sự quản lý của nhà nước để ngăn chặn sự xâm phạm dữ liệu cá nhân. Và sự tăng cường quản lý nhà nước này cũng cần được áp dụng đối với cả các công ty Mỹ đang trục lợi trên sự riêng tư của người dùng, lẫn các công ty nước ngoài bị nghi ngờ có thể trở thành công cụ cho hoạt động gián điệp.
Nhiều TikToker Mỹ nói rằng nền tảng chia sẻ video này là kế sinh nhai của họ, và giúp cuộc sống của họ, việc kinh doanh của họ tốt hơn
Một chi tiết đáng chú ý là thời hạn mà chính phủ Mỹ đưa ra đối với TikTok là 9 tháng, cộng với 3 tháng gia hạn. Như vậy, hạn chót để thực hiện lệnh này là sau cuộc bầu cử tổng thống Mỹ, dự kiến diễn ra vào tháng 11 tới. Vì vậy, nhiều khả năng ứng dụng này sẽ tiếp tục được các ứng viên bầu cử Mỹ sử dụng để tiếp cận các cử tri trẻ tuổi. Tài khoản Tiktok của liên danh tranh cử của Tổng thống Biden và phó tổng thống Harris thu hút hàng triệu người theo dõi.
Đến ngày 07/5 vừa qua, TikTok chính thức kiện chính phủ Mỹ ra tòa, với cáo buộc đạo luật mới ban hành vi phạm các quyền của người dân trong Tu Chính Án số 1 của Hiến pháp Mỹ. Quá trình tranh cãi giữa các bên, cũng như các hành động pháp lý tại tòa có thể kéo dài nhiều tháng, thậm chí nhiều năm. Vì vậy, khả năng cao là người dùng tại Mỹ sẽ tiếp tục được sử dụng mạng xã hội này trong thời gian 9-12 tháng tới, và có thể lâu hơn.
>>> Xin mời quý vị đón xem Thời sự HTV lúc 20 giờ và Chương trình Thế giới 24G lúc 20 giờ 30 phút mỗi ngày trên kênh HTV9