Theo các nhà khoa học, trận động đất hôm 30/7 xảy ra trên khu vực được gọi là "đứt gãy siêu hút chìm" - nơi mảng kiến tạo Thái Bình Dương có mật độ lớn hơn đang trượt xuống dưới mảng Bắc Mỹ nhẹ hơn.
Tại đới hút chìm, một mảng kiến tạo sẽ bị đẩy xuống dưới một mảng khác và có khả năng tạo ra những trận động đất mạnh hơn so với khi các mảng kiến tạo trượt ngang.
Bán đảo Kamchatka là một trong những vùng hút chìm hoạt động mạnh nhất xung quanh Vành đai lửa Thái Bình Dương. Ảnh: Earthly.
Tại vùng địa chấn Kamchatka, mảng Thái Bình Dương di chuyển về phía Tây với tốc độ khoảng 80mm mỗi năm. Đây là tốc độ tương đối cao về mặt kiến tạo, làm gia tăng tần suất các trận động đất lớn so với một số đới hút chìm khác.
Khu vực này từng hứng chịu trận động đất mạnh 9 độ vào năm 1952, tàn phá thị trấn Severo-Kurilsk ở phía Bắc bán đảo này và gây ra thiệt hại lớn đến tận Hawaii.
Một trường mẫu giáo bị hư hại do động đất ở bán đảo Kamchatka, Nga, ngày 30/7/2025. Ảnh: Reuters.
Một chuyên gia về các mảng kiến tạo cho biết, "Các mảng kiến tạo ở đới hút chìm này đã ổn định và tích tụ sức ép trong khoảng 75 đến 100 năm. Và rồi chúng đột ngột trượt và di chuyển và chồng lên nhau."
Theo chính phủ Nga, trong trận động đất ngày 30/7, tất cả hệ thống cảnh báo đã được kích hoạt kịp thời và các tòa nhà chứng minh hiệu quả trong việc chống chọi động đất.
Trận động đất ngày 30/7 ở Kamchatka có tâm chấn ở độ sâu 20,7km dưới đáy biển. Các trận động đất có tâm chấn nông ở đới hút chìm thường gây ra sóng thần cao hơn, vì xung chấn xuyên qua đáy biển và đấy lượng lớn nước đi xa. Tuy nhiên, cơn địa chấn vừa qua gây thiệt hại không lớn như dự báo.
Trận động đất tại Kamchatka đã dẫn đến cảnh báo sóng thần từ Nga ở phía đông Thái Bình Dương, cho đến Ecuador và Chile, cách đó hàng ngàn km bên kia Thái Bình Dương.
Theo giới chức Nga, Kamchatka đã ghi nhận sóng thần cao từ 3 đến 4 mét.
Sóng thần nhấn chìm một khu vực sau trận động đất mạnh 8,8 độ richter xảy ra ngoài khơi bán đảo Kamchatka, vùng Viễn Đông của Nga. Ảnh: Reuters.
Hokkaido là một trong những địa điểm đầu tiên báo cáo sóng thần cùng với Nga. Hòn đảo cực Bắc của Nhật Bản ghi nhận sóng thần cao 60cm.
Hơn 1,9 triệu người khắp Nhật Bản đã được khuyến cáo di chuyển đến nơi an toàn khi sóng thần tiếp tục tấn công bờ biển phía Đông, tiến gần hơn đến Tokyo. Theo Cơ quan Khí tượng Nhật Bản, một cơn sóng thần cao 1,3 mét đã được ghi nhận tại cảng Kuji ở tỉnh Iwate, Đông Bắc nước này.
Cảnh báo sơ tán do sóng thần của Cơ quan Thời tiết Nhật Bản tại thủ đô Tokyo, ngày 30/7/2025. Ảnh: AP.
Tại Mỹ, cảnh báo và khuyến cáo sóng thần được ban bố tại Hawaii, Alaska và toàn bộ bờ biển phía Tây. Một số quốc gia Nam Mỹ, nhiều vùng lãnh thổ Thái Bình Dương của Mỹ, cùng các nước châu Á như Philippines, Indonesia, Trung Quốc cũng ban bố cảnh báo và khuyến cáo sóng thần. Tuy nhiên, chưa đầy 24 giờ sau khi trận động đất đầu tiên xảy ra, hầu hết các cảnh báo sóng thần trên toàn thế giới đã được dỡ bỏ.
Theo các nhà khoa học, ở sâu dưới đại dương, sóng thần có thể di chuyển với tốc độ lên đến 800km/h. Tuy nhiên, một phần năng lượng của sóng thần bị tiêu hao khi băng qua đại dương, nên ở bờ biển xa nơi xảy ra trận động đất, tác động thường ít nguy hiểm hơn.
Người dân Hawaii sơ tán sau khi chính quyền đưa ra cảnh báo về khả năng xảy ra sóng thần, ngày 29/7/2025. Ảnh: Reuters.
Ngoài ra, khi tiến vào vùng nước nông gần đất liền, sóng thần di chuyển chậm lại, thường chỉ còn khoảng 32-48 km/h, khoảng cách giữa các con sóng ngắn lại và sóng tăng dần độ cao. Tuy nhiên, không có gì đảm bảo rằng một trận động đất rất mạnh sẽ dẫn đến một cơn sóng thần đặc biệt cao, tràn vào sâu trong đất liền.
Theo các chuyên gia, độ cao của sóng thần bị ảnh hưởng bởi hình dạng cục bộ của đáy biển gần bờ biển và hình dạng của đất liền nơi sóng thần đổ bộ. Những yếu tố này, cùng với mật độ dân cư ven biển, ảnh hưởng đến mức độ nghiêm trọng của tác động từ sóng thần.
Khu vực Severo-Kurilsk ở vùng Viễn Đông của Nga sau khi lũ lụt do sóng thần quét qua chiều 30/7/2025. Ảnh: X.
Hơn nữa, so với động đất Sumatra năm 2004 và động đất Nhật Bản năm 2011, động đất ở Kamchatka có tâm chấn nằm sâu hơn trong vỏ Trái Đất, dẫn đến đáy biển dịch chuyển theo phương thẳng đứng ít hơn và bớt tức thời hơn, dẫn đến sóng thần yếu hơn.
Một yếu tố quan trọng khác là sự phát triển của hệ thống cảnh báo sớm. Do tần suất động đất cao ở khu vực Thái Bình Dương, nhiều quốc gia đã thiết lập các trung tâm cảnh báo sóng thần và kịp thời gửi cảnh báo để người dân sơ tán.
Sau khi một trận động đất lớn xảy ra, một trong những vấn đề được quan tâm là dư chấn. Cục Địa vật lý thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Nga cho biết các dư chấn đáng chú ý với cường độ lên tới 7,5 độ dự kiến sẽ tiếp tục xảy ra trong ít nhất tháng 8.
Mới nhất, trong ngày 5/8, chính quyền địa phương cho biết trận động đất mạnh xảy ra hôm 30/7 ngoài khơi Bán đảo Kamchatka của Nga đã khiến phần phía Nam khu vực này dịch chuyển gần 2 mét về phía Đông Nam.
Trước đó, hôm 20/7, các trận động đất 7,4 và 6,6 độ xảy ra tại bán đảo Kamchatka, sau này được xác định là tiền chấn của trận động đất hôm 30/7. Tiền chấn với độ lớn như trên rất hiếm, nhưng không phải là chưa từng xảy ra.
Núi lửa Klyuchevskoy, một trong những ngọn núi lửa đang hoạt động cao nhất thế giới, phun trào ở bán đảo Kamchatka, Nga, ngày 28/10/2023. Ảnh: AP.
Theo Cục Khảo sát Địa chất Mỹ (USGS), hơn 100 dư chấn đáng kể đã được ghi nhận gần Nga trong vài giờ sau trận động đất hôm 30/7. Trong số đó, ba dư chấn có cường độ từ 6,0 trở lên, với dư chấn mạnh nhất là 6,9 độ xảy ra khoảng 45 phút sau cơn địa chấn chính.
Thông thường, dư chấn xảy ra khi vỏ Trái Đất điều chỉnh lại theo thay đổi áp lực sau trận động đất chính. Đối với trận động đất có quy mô lớn như ở Kamchatka, dư chấn được dự báo ở mức mạnh, thường chỉ kém 1 độ so với trận động đất chính. Tuy nhiên, theo thời gian, dư chấn thường sẽ giảm cả về cường độ lẫn tần suất.
Email:
Mã xác nhận: