Hiện nay, xu hướng phát triển bền vững và ESG đang chịu áp lực từ nhiều phía. Thứ nhất, đó là áp lực từ các chính sách quốc gia và tiêu chuẩn quốc tế, buộc doanh nghiệp phải tuân thủ. Thứ hai, áp lực đến từ các bên liên quan. Các nhà đầu tư giờ đây không chỉ nhìn vào hiệu quả kinh tế mà còn xét đến yếu tố môi trường và xã hội. Các đối tác trong chuỗi cung ứng, đặc biệt với một quốc gia xuất khẩu nhiều như Việt Nam, cũng đặt ra những yêu cầu tương tự. Thứ ba, cộng đồng xung quanh nhà máy sẽ quan tâm đến vấn đề lao động và mức độ ô nhiễm trong quá trình vận hành. Cuối cùng, áp lực đến từ người tiêu dùng, đặc biệt là thế hệ Gen Z. Theo các khảo sát gần đây, khoảng 70% người tiêu dùng quan tâm đến các doanh nghiệp hoạt động có đạo đức, có chiến lược bền vững và cung cấp sản phẩm thân thiện với môi trường. Tất cả những yếu tố này đang tạo ra một sức ép, thúc đẩy doanh nghiệp phải đi theo xu hướng phát triển bền vững.

Về mặt nhận thức, con số này ngày càng tăng, có thể lên đến 70%. Tuy nhiên, vẫn tồn tại một khoảng cách lớn giữa nhận thức và hành động. Cũng theo khảo sát đó, chỉ có 22% doanh nghiệp đã xây dựng một lộ trình cụ thể. Vấn đề lớn ở đây nằm ở việc nhận thức về ESG chưa thực sự chính xác. Nhiều doanh nghiệp vẫn xem việc này mang tính đối phó để tuân thủ quy định, thay vì coi đó là một công cụ quản lý rủi ro và là cơ hội tạo ra lợi thế cạnh tranh để phát triển kinh doanh.

Khi nói về rào cản đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa, dù các vấn đề như tài chính, nhân lực, chuyên môn hay chuyển đổi số thường được đề cập, rào cản lớn nhất thực chất lại nằm ở nhận thức. Chính nhận thức chưa chính xác đã dẫn đến việc thiếu cam kết từ ban lãnh đạo để thực hiện những bước đi đầu tiên trong việc triển khai ESG.

Để nâng cao nhận thức và thực thi đúng đắn, các doanh nghiệp cần bắt đầu từ việc đáp ứng các yêu cầu của thị trường, từ chuỗi cung ứng và khách hàng, đồng thời bám sát các tiêu chuẩn quốc tế. Vấn đề không phải là họ chưa làm, mà là đang làm một cách rời rạc. Điều quan trọng là cần tích hợp các sáng kiến này vào một chiến lược kinh doanh tổng thể, kết hợp với việc quản lý rủi ro và đánh giá ban đầu để xây dựng một lộ trình rõ ràng và hiệu quả.

Để xây dựng một chiến lược ESG bài bản, doanh nghiệp cần sự hỗ trợ từ ba trụ cột chính. Thứ nhất là từ Chính phủ và Nhà nước, thông qua việc ban hành các khung khổ chính sách, quy định hướng dẫn và các khuyến khích tài chính. Gần đây, Chính phủ Việt Nam cùng nhiều ngân hàng đã thúc đẩy mạnh mẽ việc tăng cường khả năng tiếp cận "vốn xanh" cho doanh nghiệp. Thứ hai là sự hỗ trợ từ các tổ chức quốc tế như GIZ, IFC hay GRI. Các tổ chức này cung cấp những tiêu chuẩn quốc tế, các chương trình đào tạo, chuyển giao chuyên môn và thậm chí là cơ hội tiếp cận nguồn vốn. Họ giúp doanh nghiệp tuân thủ tiêu chuẩn toàn cầu, tiếp cận thị trường và có cơ sở khoa học để đánh giá thực trạng, từ đó đưa ra quyết định phù hợp. Cuối cùng, các hiệp hội ngành nghề đóng vai trò thống nhất tiếng nói chung trong ngành. Họ vừa là cầu nối để góp ý chính sách, vừa giúp xây dựng các tiêu chuẩn chuyên môn và lộ trình triển khai ESG đặc thù, phù hợp với từng lĩnh vực kinh doanh.

Chị Đặng Thị Mỹ Linh - Đại diện Công ty Elfarm, cho biết thách thức lớn nhất đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) là việc tiếp cận chính sách và các nguồn vốn. Chị chia sẻ, thông qua việc tham gia các chuỗi đào tạo về ESG, doanh nghiệp của chị đã có được kiến thức nền tảng để áp dụng, từ đó tạo ra cơ hội phát triển, hướng đến hoạt động xuất khẩu và mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Theo chị Lâm Trần Ai từ Công ty Việt Label, doanh nghiệp của chị hiện đang gặp khó khăn về nguồn lực, bao gồm cả nhân sự và hệ thống máy móc. Do đó, việc củng cố năng lực quản trị được xem là ưu tiên hàng đầu để ban giám đốc có thể tiếp cận các cơ hội mới. Chị tin rằng những định hướng từ Nhà nước sẽ mở ra hướng phát triển và khi có nhu cầu, doanh nghiệp có thể liên hệ Cục Xúc tiến thương mại để được hỗ trợ.

Bà Vũ Kim Hạnh - Chủ tịch Hội Doanh nghiệp hàng Việt Nam chất lượng cao, nhận định việc tiếp cận tài chính cho các hoạt động ESG thường khó hơn so với huy động vốn kinh doanh thông thường. Theo bà, lý do là vì ESG không chỉ đòi hỏi tiền bạc mà còn yêu cầu sự thấu hiểu và hướng dẫn thực chiến. Bà cũng chỉ ra rằng thực tế đòi hỏi doanh nghiệp Việt Nam phải chú trọng bồi đắp kiến thức, kỹ năng ở hai lĩnh vực thường bị xem nhẹ là pháp lý kinh doanh và quản trị tài chính.

Ông Nguyễn Công Minh Bảo đã chia sẻ về khung làm việc 5 bước của Green Transition trong việc định hướng lộ trình chuyển đổi xanh cho doanh nghiệp. Bước đầu tiên là "Nâng cao nhận thức đúng đắn thông qua đào tạo" Bước thứ hai là "Tuân thủ", không chỉ về luật pháp, tiêu chuẩn quốc tế hay yêu cầu chuỗi cung ứng, mà còn phải tích hợp vào chiến lược kinh doanh và quản lý rủi ro. Bước thứ ba, thường bị các doanh nghiệp bỏ qua, là "Xây dựng nền tảng thông qua đánh giá ban đầu" để tạo dựng uy tín. Bước thứ tư là "Triển khai giải pháp" một cách có hệ thống sau khi đã có nền tảng vững chắc, giúp doanh nghiệp ưu tiên hóa các hạng mục hiệu quả. Bước cuối cùng là "Tiếp cận vốn xanh".

Dựa trên khung làm việc này, các dịch vụ của Green Transition bao gồm đào tạo, hỗ trợ làm báo cáo, chứng nhận và xây dựng chiến lược phát triển bền vững. Ông Bảo nhấn mạnh, cách tiếp cận của công ty là đồng hành cùng doanh nghiệp, tích hợp hoàn toàn vào hoạt động kinh doanh thay vì chỉ là một đơn vị tư vấn thuê ngoài, đồng thời tận dụng một hệ sinh thái gồm các chuyên gia đầu ngành để hỗ trợ doanh nghiệp ở mọi giai đoạn.

Về tương lai, ông Bảo dự báo trong 5 đến 10 năm tới, ESG sẽ chuyển từ giai đoạn tự nguyện sang bắt buộc tại Việt Nam. Áp lực sẽ đến từ nhiều phía: các tiêu chuẩn báo cáo sẽ lồng ghép với tiêu chuẩn tài chính quốc tế (IFRS, ESRS); cam kết Net Zero vào năm 2050 sẽ thúc đẩy thị trường carbon và các yêu cầu báo cáo khí nhà kính (đặc biệt cho xuất khẩu); và nguồn tài chính xanh sẽ tăng trưởng mạnh mẽ, với kế hoạch của Ngân hàng Nhà nước là tăng tỷ trọng lên 25% vào năm 2030.

 >>> Xin mời quý vị đón xem Thời sự HTV lúc 20 giờ và Chương trình Thế giới 24G lúc 20 giờ 30 phút mỗi ngày trên kênh HTV9