Ngày 5/12, Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố Chiến lược An ninh quốc gia mới, văn kiện được xem là định hướng cho cách nước Mỹ bảo vệ an ninh và ứng xử với thế giới trong những năm tới. Văn kiện đã thu hút sự quan tâm rộng rãi của cộng đồng quốc tế, với các phản ứng khác nhau.

Trong lời mở đầu Chiến lược An ninh quốc gia, Tổng thống Trump khẳng định lại lập trường “Nước Mỹ trước tiên”. Trái với định hướng theo đuổi vị thế siêu cường toàn cầu duy nhất trong nhiều thập kỷ qua, tài liệu nêu rõ “Mỹ bác bỏ quan niệm thống trị toàn cầu đã lỗi thời”, theo đó Mỹ sẽ vẫn ngăn chặn các cường quốc khác chi phối trật tự thế giới, song theo cách ít can dự hơn so với các thời kỳ trước.

Ưu tiên Tây Bán cầu, kiểm soát chặt biên giới

Đáng chú ý, Chiến lược An ninh quốc gia năm nay đưa Mỹ Latinh lên vị trí ưu tiên hàng đầu. Washington tuyên bố sẽ điều chỉnh hiện diện quân sự toàn cầu, để giải quyết “các mối đe dọa cấp bách ở ngay Tây Bán cầu”, bắt đầu với vấn đề di cư. Tài liệu nhấn mạnh: “Kỷ nguyên di cư hàng loạt phải chấm dứt”.

Chỉ trích mạnh mẽ các đồng minh châu Âu, NATO

Ngoài ra, chiến lược chỉ trích mạnh mẽ các đồng minh châu Âu khẳng định: Mỹ sẽ ủng hộ phe mang quan điểm đối lập với những giá trị mà Liên minh Châu Âu (EU) dẫn dắt, đặc biệt trong vấn đề nhập cư.

Mỹ cũng nêu mục tiêu “chấm dứt nhận thức và ngăn chặn thực tế rằng Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) là một liên minh không ngừng được mở rộng”. Theo Washington, một số đồng minh châu Âu cần tự đảm trách nhiều hơn về an ninh, quốc phòng. Đồng thời, Mỹ sẽ dồn thêm nguồn lực cho khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương - trọng tâm cạnh tranh chiến lược của Washington trong giai đoạn tới.

Đối với yêu cầu tăng ngân sách quốc phòng lên 5% GDP, Thủ tướng Đức Friedrich Merz dù chấp nhận lộ trình tăng cường năng lực quân sự nhưng khẳng định mạnh mẽ khả năng tự quyết của quốc gia. Cùng quan điểm này, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron nhấn mạnh sự cần thiết của tự chủ chiến lược, cho rằng châu Âu không thể "cúi đầu và lẩn trốn," đồng thời thúc đẩy đối thoại về cơ chế an ninh hạt nhân độc lập của khu vực.

Người phát ngôn Điện Kremli thì cho biết, Nga hoan nghênh Chiến lược An ninh quốc gia mới của Mỹ, trong đó không còn coi Matxcơva là mối đe dọa trực tiếp.

Ông Peskov nói thêm, Chiến lược An ninh mới của Mỹ có thể được xem là một con đường mang tính xây dựng nhằm tìm kiếm một giải pháp hòa bình cho tình hình ở Ukraine.

Tại châu Á, các đồng minh lâu năm của Mỹ cũng đang đứng trước nhu cầu điều chỉnh chiến lược. Trước áp lực về chia sẻ trách nhiệm tài chính, Thủ tướng Nhật Bản Takaichi Sanae đang xúc tiến tăng cường liên kết với NATO nhằm đa dạng hóa các cơ chế bảo đảm an ninh. Hàn Quốc cũng bày tỏ quan ngại khi vấn đề an ninh trên bán đảo Triều Tiên dường như ít được ưu tiên trong văn kiện mới, dẫn đến những thảo luận nội bộ về khả năng tự phát triển năng lực răn đe hạt nhân. Trong khi đó, Trung Quốc ghi nhận tín hiệu tích cực từ cam kết "không can thiệp nội bộ" của Mỹ, mặc dù vẫn duy trì sự cảnh giác đối với các chính sách kinh tế.

Tại Mỹ Latinh, phản ứng của các nước chủ yếu tập trung vào việc bác bỏ các quan điểm mang tính đơn phương. Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum kiên quyết phản đối gợi ý về các hoạt động quân sự của Mỹ nhằm vào tội phạm trên lãnh thổ nước này. Bà khẳng định: "Điều đó sẽ không xảy ra," nhấn mạnh nguyên tắc bất khả xâm phạm về chủ quyền quốc gia. Tổng thống Brazil Lula da Silva cũng bày tỏ quan điểm phản biện đối với tư duy áp đặt. Ông gọi Chiến lược an ninh mới của Mỹ là "sự trở lại công khai của quyền lực đế quốc".

Giới chuyên gia nhận định, việc chính quyền Tổng thống Trump điều chỉnh các ưu tiên trong Chính sách an ninh mới của Mỹ được dự báo sẽ tạo ra những tác động đáng kể đối với hệ thống quốc tế, đồng thời cũng đang thúc đẩy một quá trình tái định vị chiến lược trên toàn cầu. Sự thay đổi trong cách tiếp cận của Washington có thể dẫn tới điều chỉnh vai trò của Mỹ trong các liên minh truyền thống, khi nhiều quốc gia châu Âu và châu Á buộc phải đánh giá mức độ phụ thuộc và khả năng tự chủ an ninh của mình. Trong khi đó, một số khu vực có thể xuất hiện cơ hội đối thoại hoặc giảm căng thẳng. Tuy nhiên, điều này đồng thời đặt ra yêu cầu mới đối với các nước đồng minh về việc tăng cường năng lực tự bảo đảm an ninh.

Bên cạnh đó, cạnh tranh giữa các cường quốc lớn, nhất là trong lĩnh vực công nghệ, chuỗi cung ứng và kinh tế, được dự báo sẽ gia tăng khi Mỹ đẩy mạnh các biện pháp củng cố năng lực nội địa và kiểm soát công nghệ chiến lược. Trong bối cảnh đó, các quốc gia không nằm trong nhóm cạnh tranh trực tiếp giữa các cường quốc có thể phải điều chỉnh chính sách đối ngoại linh hoạt hơn, nhằm thích ứng với trật tự đang chuyển động nhanh và bảo đảm lợi ích an ninh - kinh tế của riêng mình.

Các chuyên gia nhận định, Chính sách an ninh mới cho thấy Mỹ đang tái định vị các ưu tiên an ninh và đối ngoại của mình trong bối cảnh thế giới thay đổi nhanh chóng.